ŞERH-İ DÎVÂN-I URFÎ-İ ŞÎRÂZÎ (SAHHÂF AHMED RÜŞDÎ)
şerh
Sahhâf Ahmed Rüşdî (d. 1047/1637-ö. 1111/1700)

ISBN: 978-9944-237-87-1


16. yüzyılda İran'da yaşamış meşhur şair Urfî-i Şîrâzî'nin Dîvân'ına yapılan Türkçe şerhlerden biridir. Tam adı Ebu'r-Reşîd Ahmed Rüşdî olan şârih, kadılık ve müderrislik görevlerinde de bulunmuştur. İsminin önündeki "Sahhâf" ibaresinden ötürü bir dönem sahhâflık yaptığı da anlaşılmaktadır.

Şerhte yer alan açıklamalardan şârihin Arapça ve Farsça bildiği görülmektedir. Bugünkü mevcut bilgilere göre şerhin 226 varaklık tek nüshası İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonunda TY 3501 numarası ile kayıtlıdır. Bu nüsha, temmet kaydındaki bilgilere göre devrin bilinen müstensihlerinden Kıbleli-zâde Mahmûd tarafından 1154/1741 tarihinde istinsah edilmiştir. Eserin zahriye sayfasında yer alan fihrist, Urfî Dîvânı'ndaki 51 kasidenin ve bazı gazel ile kıt'aların şerh edildiğini göstermektedir. Şerhte yer alan bazı derkenarlar, Rüşdî'nin diğer Urfî Dîvânı şerhlerinden haberdar olduğunu da bildirmesi bakımından dikkat çekicidir. Hatta şârih, metin içinde veya derkenarlarda herhangi bir kelime veya ibare ile ilgili farklı rivayetleri göstermek için Neşâtî, Nazîrî ve Nedîmî'nin Urfî şerhlerinden de alıntılar yapmıştır. Ayrıca şerhteki bazı kelimelerin hangi anlamlara geldikleri derkenarlarda açıklanmış; hangi eserden yararlanıldıysa, o eserin alem olan ismi açıklamaların altında zikredilmiştir. Eserin yapısına ve şârihin şerh metoduna bakılarak, bu şerhin tercümeye yakın şerhler arasında değerlendirilebileceği düşüncesi ileri sürülebilir. Bunun yanı sıra bazı kelime, terkip veya ibarelerle Urfî'nin hangi anlamları kastettiği de şârih tarafından "ma'nâ-yı beyt budur ki..., mahsûl-i beyt budur ki..., ma'nâ-yı dürüst budur ki..." ifadeleriyle başlayan cümlelerde açıklanmıştır.

Bu şerh üzerine Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi'nde Hasan Fahri Dural tarafından bir doktora tezi hazırlanmaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. "Rüşdî, Sahaf Ebu'r-Reşid Ahmed Rüşdî Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/rusdi-sahaf-eburresid-ahmed-rusdi


Eserden Örnekler


Der Tevhîd-i Bârî Azze İsmuhu

Yâ Mu'în

Ey metâ'-ı derd der bâzâr-ı cân endâhteî

Gevher-i her sûd der ceyb-i ziyân endâhteî

Nesr: Ma'nâ-yı beyt böyledür ki ey Cenâb-ı Hak sen derd metâ'ını cân bâzârına bırakmışsın. Her fâ'ide cevherini ziyân ceybine bırakmışsın. Ya'nî senün metâ'-ı derd-i aşkun cân ile alınur ve âşık mâdâm ki râh-ı aşkda mahv-ı vücûd itmeyüp sûretâ ifnâ-yı cân u ten ziyânını itmeyince ma'nen mahz-ı sûd olan gevher-i aşkı tahmîl idemez dimekdür.

Der çemenhâ-yı muhabbet her kadem hûn Kerbelâ

Ez nesîm-i işve ferş-i erguvân endâhteî

Ma'nâ-yı beyt böyledür ki muhabbet [ü] aşk çemenlerinde her kadem Kerbelâ gibi işve nesîm ü rûzgârından erguvân-reng olan ferşi bırakmışsın. Nesîm-i işveden murâd tecelliyyâtdur. Ferş-i erguvândan murâd meydân-ı aşkda nisâr olan hûn-ı âşıkândur. (İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonunda TY 3501. vr. 1b)

Kaynakça


Gözitok, M. Akif (2020). Tellizâde Vehbî ve Urfî-i Şîrâzî Dîvânı Şerhi. Erzurum: Mim Yay.

Sahhâf Ahmed Rüşdî. Şerh-i Dîvân-ı Urfi-i Şîrâzî. İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Koleksiyonu, TY 3501.

Yavuz, Seyit (2020). “Sahhâf Ahmed Rüşdî’nin Şerh-i Dîvân-ı Urfî-i Şîrâzî Adlı Eseri”. Türkiyat Mecmuası, 30 (2):757-790.


Atıf Bilgileri


Yavuz, Seyit. "ŞERH-İ DÎVÂN-I URFÎ-İ ŞÎRÂZÎ (SAHHÂF AHMED RÜŞDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-divan-i-urfi-i-sirazi-sahhaf-ahmed-rusdi-tees-1752. [Erişim Tarihi: 23 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (RÜŞDÎ, EBU'R-REŞÎD AHMED EFENDİ) Rüşdî, Ebu’r-Reşîd Ahmed Dr. Öğr. Üyesi Fatma İmamoğlu
Görüntüle
2 DÎVÂN (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE ŞEYH ABDULLÂH EFENDİ) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Bekir Belenkuyu
Görüntüle
3 GENCÎNE-İ İ'CÂZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde Şeyh Abdullâh Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
4 DÎVÂN-I LUGAZ (ABDÎ, HİMMET-ZÂDE) Abdî, Himmet-zâde, Şeyh Abdullâh Efendi Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
5 DÎVÂN (BEHCETÎ HÜSEYİN EFENDİ) Behcetî Hüseyin Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
6 DÎVÂN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
7 FARSÇA DÎVÂNÇE (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Fasîh Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
8 BEHİŞT-ÂBÂD (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
9 HÜSREV Ü ŞÎRÎN (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
10 MÜNŞE'AT (FASÎH, AHMED DEDE) Fasîh, Ahmed Dede Dr. Öğr. Üyesi GAMZE ÜNSAL TOPÇU
Görüntüle
11 DÎVÂN (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle