Ali Urfî’nin (d. ? - ö. 1305/1887-1888) Halvetî tarikine mensup Sâlih Lütfî’nin (Ayrıca bk. Bursalı 1331: 2/408) Dîvân’ındaki şiirlere yaptığı şerhlerden oluşan eseri. Eserin İBB Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları, 527/6, 1959, 1622/2 (baştan eksik) ve İSAM Kütüphanesi, Külliyyât-ı Melâmiyye, 082588/57 demirbaş numaralarında kayıtlı dört nüshası tespit edilmiştir (Yılmaz 2019: 492-496). Yazma eser kütüphanelerindeki incelemeler neticesinde Sâlih Lütfî Dîvân’ının nüshasına ulaşılamadığı için onun kaç adet şiir söylediği tam anlamıyla bilinememektedir. Öte yandan Ali Urfî’nin eseri, 92 şiire yapılan şerhten müteşekkildir. Bu sayı, dîvân-ı ilâhiyâtlardaki şiir sayılarıyla ortalama açısından benzerlik arz etmektedir. Dolayısıyla Sâlih Lütfî Dîvân’ının şerhte yer alan şiirlerden ibaret olması muhtemeldir. Bu bağlamda eserin, tasavvufî şerh geleneği ve literatürüne katkısının yanı sıra (Şârihliği için bk. Yılmaz 2019: 168-184) Sâlih Lütfî’nin Dîvân’ını gün yüzüne çıkaran bir metin olması hasebiyle de önem taşıdığı düşünülmektedir.

Urfî, sebeb-i telife dair olarak eserin mukaddimesinde; Sâlih Lütfî’nin, müritlerinin zevk ve mertebelerinin terakki bulması kasdıyla kaleme aldığı manzumelerini incelediğini, bunların tevhîde dair hususları da içerdiğini ve şairlerin diliyle ifade ettiğini, tarikata yeni girmiş ihvânın (mübtedî) da anlamayacaklarından dolayı istifadesinden mahrum kalacaklarını düşünmesi münasebetiyle ilgili manzumeleri şerh ettiğini dile getirmiştir. Urfî’nin telif sebebi bu iken amacının da öncelikle mübtedî sâlikleri eğitmek olduğu anlaşılmaktadır.

Örfî, Sâlih Lütfî’nin şiirlerini; söylendiği nazım şekline göre beyt, bend gibi parçalara, bazen de örneğin bend esaslı şiiri bir, iki ya da üç mısraʻa bölerek şerh etmiş, bu şerhin de dil açısından anlaşılır olmasına gayret göstermiştir. Genellikle tasavvuf literatüründe kullanılan ayet, hadis, kelâm-ı kibâr veya temsil ve teşbih gibi görüşünü delillendirmesine, açıklamasını kuvvetlendirmesine yardımcı unsurlardan da yararlanarak ilgili parçaya şerh yapmakla birlikte parçada özel açıklama-yorum yapma ihtiyacı duyduğu lafızları da yer yer ayrıntılı olarak ele almış, sonrasında parçanın delaletine/mefhumuna/muradına toparlayıcı bir şekilde işaret etmiştir. Didaktik üslubun ön planda olan Örfî’nin eserinde dikkat çeken önemli noktalardan biri zahiri anlamdan ziyade açıklamalarını, vahdet-i vücûd doktrinin ve mensubu olduğu Son Dönem Melâmîliği ilke ve esaslarıyla paralel bir şekilde yapmış olmasıdır. Eserdeki diğer bir önemli noktanın da muhtevasının zenginliği olduğu söylenebilir (Ayrıca bk. Yılmaz 2019: 262-373).

Ali Örfî’nin eseri, bir tez çalışmasında (Yılmaz 2019) şekil ve muhteva tahliliyle ele alınmıştır, şerhin metnine yer verilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. “Ali Urfî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-urfi-efendi.