- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şem'î, Mustafa - Madde Yazarı: Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
- Eser Yazılış Tarihi:982/1574
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:06/12/2021
ŞERH-İ DÎVÂN-I ŞÂHÎ (ŞEM'Î)
şerhŞem'î, Mustafa (d. ?/? - ö.1011/1602-3'ten sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mustafa Şem’î’nin Şahruh Mirza dönemi şairlerinden Akmelik-i Sebzvârî ya da en çok bilinen ismiyle Emir Şâhî’nin (ö. 830/1453) divanına yaptığı Türkçe şerh. Mustafa Şem’î eserinin sebeb-i teşrih bölümünde Şerh-i Dîvân-ı Şâhî’yi maddi yardımlarını gördüğü Ser-çavuş zâdegânından Ahmed bin Mehmed için kaleme aldığını belirtir. Lala İsmail Paşa nüshasının ketebe kaydında eserin 982/1574 yılının Rebî’ül-âhir ayının pazartesi günü yazıldığı belirtilir.
Mustafa Şem’î, eserini diğer şerhlerinde olduğu gibi belirli bir sırayla şerh etmiştir. Divanda yer alan şiirler, evvela mısralar halinde alıntılanarak Türkçeye tercüme edilmiş, akabinde mısraın esas itibariyle anlatmaya çalıştığı tasavvufi mana üzerinde durulmuş ve en sonunda da çeşitli gramer kuralları ile sözcüklerin lügat ve terim anlamları hakkında bilgi verilmiştir. Eser, sırasıyla dibace, besmele, hamdele, tevhid, naat, sebeb-i teşrih, medhiye ve dua bölümlerinden oluşmaktadır. Şerhte bulunan bu bölümlerin tamamı Farsçadır.
Mustafa Şem’î, şerhinin başında şiirleri detaylı bir şekilde açıklarken sonlara doğru bunu sadece tercümeyle sınırlı tutmuştur. Her şerh metninde olduğu gibi Mustafa Şem’î de Şerh-i Dîvân-ı Şâhî'de şiirleri daha ayrıntılı izah etmek amacıyla birçok kaynaktan yararlanmıştır. Bu kaynaklar başta ayet ve hadisler olmak üzere peygamber kıssaları ve Farsça klasik eserlerdir.
Şerh-i Dîvân-ı Şâhî'nin Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki, İzmir Milli Kütüphanesi, Yapı Kredi Sermet Çifter ve Fransa Milli Kütüphanesi’nde birer nüshası bulunmaktadır. Şerh-i Dîvân-ı Şâhî üzerine Mehmet Nuri Çınarcı (2011) tarafından bir doktora tezi hazırlanmıştır.
Şarihin biyografisi için bk. “Şem’î Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semi-mustafa
Eserden Örnekler
Ey nakş-beste nâm-ı hatet sirişt-i mâ Ey harf-i nidâdur. Münâdâsı mahzûfdur. Takdir-i kelâm. Ey Hudâ ki senün hattın nâmı bizüm siriştümüz ile nakş bağlamışdur. Ey Hudâ-yı muta’âl senün kibriya idügün ve ‘azîmü’ş-şânlığın nâmı bizüm hilkatimüz ve yaradılmamız ile nakş bağlamış ve zuhûr ü ‘ayâna gelmişdür. Küntü kenze mahfiyyen hadîs-i şerîfün tercemesidür ve nûn me’âl-ı gayrden murâd cemî’-i mahlukât yâhûd nevh-i insândur ki mazhar-ı cemî’ esmâ-ı hüsnadur. Ey Hudâ-yı ‘azîmü’ş-şân senün kibriyâlığun zuhûrına bizüm hilfatimüz ve yaradılmamız ile başımuz yazısını irâdet-i ‘âliye ki ta’allukı ile gelüp zuhûr bulmışdur ve her birimizün isti’dâdına göre tab’ı ve ihtiyârı kemâl-ı kudretün ve lutf u fahrun nümâyân olmışdur. Hâsıl-ı ma’nâ budur ki ve ebyât-ı âtiye lutf-i İlahi’ye mazhar olanlarun ihdâlığıdur. Sirişt lugatde yoğurmak ma’nâsınadur. Lakin bunda hilkat ve cibillet ma’nâsınadur (Çınarcı 2013: 138-139).
Kaynakça
Bağdatlı İsmail Paşa (1990). Hediyetü’l-Arifin, Esmâru’l-Mü’ellifîn, Âsâru’l-Musarrifîn. hzl. Nail Bayraktar. Ankara: MEB Yay.
Çınarcı, Mehmet Nuri (hzl.)(2011). Mustafa Şem’î’nin Şerh-i Dîvân-ı Şâhî Adlı Eseri (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Doktora Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.
Hamidiyan, Sa’id (1348). Dîvân-ı Emîr, Şâhî (Ez-Şu’arâ-yı Büzürg-i Sede-i Nühüm-i Hicrî). Tehrân: İntişarat-ı İbni Sînâ.
Kadı Nurullâh (1356) Mecâlisü’n-Mü’minîn. hzl. Abdulhalim Selmânî. Tehrân: İntişarat-ı İbni Sînâ.
Öztürk, Şeyda (hzl.)(2007). Şem’î’nin (15-16 YY.) Mesnevi Şerhi (İlk Türkçe Tam Mesnevi Şerhi). Doktora Tezi. İstanbul, Marmara Üniversitesi.
Kortantamer, Tunca (1994). “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (8): 1-10.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞERH-İ MANTIKU'T-TAYR (ŞEM'Î MUSTAFA) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Muhittin Turan |
Görüntüle | ||
2 | MESNEVÎ ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. tolga öntürk |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH-İ DÎVÂN-I HÂFIZ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE |
Görüntüle | ||
4 | GÜLİSTAN ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE |
Görüntüle | ||
5 | ŞERH-İ BAHÂRİSTÂN (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
6 | ŞERH-İ PEND-NÂME/SA'ÂDET-NÂME/TERCEME-İ PEND-NÂME (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi deva Özder |
Görüntüle | ||
7 | MAHZENÜ'L-ESRÂR ŞERHİ (ŞEM'İ) | Şem'î, Mustafa | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
8 | BÛSTAN ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
9 | TUHFETÜ'L-AHRÂR ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
10 | SUBHATÜ'L-EBRÂR ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
11 | TUHFETÜ'L-ÂŞIKÎN (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
13 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
14 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
15 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
16 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
17 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
18 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
20 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
21 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |