ŞERH-İ DÎVÂN-I ŞÂHÎ (ŞEM'Î)
şerh
Şem'î, Mustafa (d. ?/? - ö.1011/1602-3'ten sonra)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mustafa Şem’î’nin Şahruh Mirza dönemi şairlerinden Akmelik-i Sebzvârî ya da en çok bilinen ismiyle Emir Şâhî’nin (ö. 830/1453) divanına yaptığı Türkçe şerh. Mustafa Şem’î eserinin sebeb-i teşrih bölümünde Şerh-i Dîvân-ı Şâhî’yi maddi yardımlarını gördüğü Ser-çavuş zâdegânından Ahmed bin Mehmed için kaleme aldığını belirtir. Lala İsmail Paşa nüshasının ketebe kaydında eserin 982/1574 yılının Rebî’ül-âhir ayının pazartesi günü yazıldığı belirtilir.

Mustafa Şem’î, eserini diğer şerhlerinde olduğu gibi belirli bir sırayla şerh etmiştir. Divanda yer alan şiirler, evvela mısralar halinde alıntılanarak Türkçeye tercüme edilmiş, akabinde mısraın esas itibariyle anlatmaya çalıştığı tasavvufi mana üzerinde durulmuş ve en sonunda da çeşitli gramer kuralları ile sözcüklerin lügat ve terim anlamları hakkında bilgi verilmiştir. Eser, sırasıyla dibace, besmele, hamdele, tevhid, naat, sebeb-i teşrih, medhiye ve dua bölümlerinden oluşmaktadır. Şerhte bulunan bu bölümlerin tamamı Farsçadır.

Mustafa Şem’î, şerhinin başında şiirleri detaylı bir şekilde açıklarken sonlara doğru bunu sadece tercümeyle sınırlı tutmuştur. Her şerh metninde olduğu gibi Mustafa Şem’î de Şerh-i Dîvân-ı Şâhî'de şiirleri daha ayrıntılı izah etmek amacıyla birçok kaynaktan yararlanmıştır. Bu kaynaklar başta ayet ve hadisler olmak üzere peygamber kıssaları ve Farsça klasik eserlerdir.

Şerh-i Dîvân-ı Şâhî'nin Süleymaniye Kütüphanesi’nde iki, İzmir Milli Kütüphanesi, Yapı Kredi Sermet Çifter ve Fransa Milli Kütüphanesi’nde birer nüshası bulunmaktadır. Şerh-i Dîvân-ı Şâhî üzerine Mehmet Nuri Çınarcı (2011) tarafından bir doktora tezi hazırlanmıştır.

Şarihin biyografisi için bk. “Şem’î Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semi-mustafa 

Eserden Örnekler


Ey nakş-beste nâm-ı hatet sirişt-i mâ Ey harf-i nidâdur. Münâdâsı mahzûfdur. Takdir-i kelâm. Ey Hudâ ki senün hattın nâmı bizüm siriştümüz ile nakş bağlamışdur. Ey Hudâ-yı muta’âl senün kibriya idügün ve ‘azîmü’ş-şânlığın nâmı bizüm hilkatimüz ve yaradılmamız ile nakş bağlamış ve zuhûr ü ‘ayâna gelmişdür. Küntü kenze mahfiyyen hadîs-i şerîfün tercemesidür ve nûn me’âl-ı gayrden murâd cemî’-i mahlukât yâhûd nevh-i insândur ki mazhar-ı cemî’ esmâ-ı hüsnadur. Ey Hudâ-yı ‘azîmü’ş-şân senün kibriyâlığun zuhûrına bizüm hilfatimüz ve yaradılmamız ile başımuz yazısını irâdet-i ‘âliye ki ta’allukı ile gelüp zuhûr bulmışdur ve her birimizün isti’dâdına göre tab’ı ve ihtiyârı kemâl-ı kudretün ve lutf u fahrun nümâyân olmışdur. Hâsıl-ı ma’nâ budur ki ve ebyât-ı âtiye lutf-i İlahi’ye mazhar olanlarun ihdâlığıdur. Sirişt lugatde yoğurmak ma’nâsınadur. Lakin bunda hilkat ve cibillet ma’nâsınadur (Çınarcı 2013: 138-139).

Kaynakça


Bağdatlı İsmail Paşa (1990). Hediyetü’l-Arifin, Esmâru’l-Mü’ellifîn, Âsâru’l-Musarrifîn. hzl. Nail Bayraktar. Ankara: MEB Yay.

Çınarcı, Mehmet Nuri (hzl.)(2011). Mustafa Şem’î’nin Şerh-i Dîvân-ı Şâhî Adlı Eseri (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Doktora Tezi. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi.

Hamidiyan, Sa’id (1348). Dîvân-ı Emîr, Şâhî (Ez-Şu’arâ-yı Büzürg-i Sede-i Nühüm-i Hicrî). Tehrân: İntişarat-ı İbni Sînâ.

Kadı Nurullâh (1356) Mecâlisü’n-Mü’minîn. hzl. Abdulhalim Selmânî. Tehrân: İntişarat-ı İbni Sînâ.

Öztürk, Şeyda (hzl.)(2007). Şem’î’nin (15-16 YY.) Mesnevi Şerhi (İlk Türkçe Tam Mesnevi Şerhi). Doktora Tezi. İstanbul, Marmara Üniversitesi.

Kortantamer, Tunca (1994). “Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi”. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi (8): 1-10.

Atıf Bilgileri


Çınarcı, Mehmet Nuri. "ŞERH-İ DÎVÂN-I ŞÂHÎ (ŞEM'Î)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-divan-i-sahi-sem-i. [Erişim Tarihi: 15 Ocak 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 ŞERH-İ MANTIKU'T-TAYR (ŞEM'Î MUSTAFA) Şem'î, Mustafa Doç. Dr. Muhittin Turan
Görüntüle
2 MESNEVÎ ŞERHİ (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Doç. Dr. tolga öntürk
Görüntüle
3 ŞERH-İ DÎVÂN-I HÂFIZ (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE
Görüntüle
4 GÜLİSTAN ŞERHİ (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE
Görüntüle
5 ŞERH-İ BAHÂRİSTÂN (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca
Görüntüle
6 ŞERH-İ PEND-NÂME/SA'ÂDET-NÂME/TERCEME-İ PEND-NÂME (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Dr. Öğr. Üyesi deva Özder
Görüntüle
7 MAHZENÜ'L-ESRÂR ŞERHİ (ŞEM'İ) Şem'î, Mustafa Prof. Dr. Mahmut Kaplan
Görüntüle
8 BÛSTAN ŞERHİ (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
9 TUHFETÜ'L-AHRÂR ŞERHİ (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
10 SUBHATÜ'L-EBRÂR ŞERHİ (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen
Görüntüle
11 TUHFETÜ'L-ÂŞIKÎN (ŞEM'Î) Şem'î, Mustafa Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı
Görüntüle
12 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
13 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
14 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
15 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
16 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
17 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
18 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
20 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
21 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle