- Yazar Biyografisi (TEİS)
Şem'î, Mustafa - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE
- Eser Yazılış Tarihi:981/1573
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şerh
- Yayın Tarihi:05/01/2022
ŞERH-İ DÎVÂN-I HÂFIZ (ŞEM'Î)
Hâfız-ı Şirâzî Dîvânı şerhiŞem'î, Mustafa (d. ?/? - ö. 1009/1602'den sonra)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Şem'î'nin, Hâfız-ı Şîrâzî'nin (ö. 792/1390 [?]) Dîvân’ına yazdığı Türkçe şerh. 981/1574 yılında tamamlanan eser, Anadolu sahasında Sürûrî’den (ö.1562) Hâfız Dîvân’ı üzerine yazılmış ikinci Türkçe şerhtir. Eserine Farsça bir mukaddime ile başlayan Şem’î, eserini devrin ileri gelenlerinden Ferîdûn lakaplı Ahmed adında bir kişinin ısrarı üzerine kaleme aldığını belirtmiştir (Şem’î: 1b-2a).
Diğer şerhlerinde olduğu gibi burada da beyitleri mısralar halinde ele alıp tercüme etmiş, ardından şerhe geçmiştir. Bazı beyitleri de sadece tercüme etmekle yetinmiştir. Şerhe geçiş yapmak için “ya’nî, zirâ, pes, lâ-cerem, murâd, hâsıl-ı ma‘nâ budur ki, ma‘lûm olur ki vb.” gibi bazı ifadeleri kullanmış, dönemin şerh anlayışına uygun olarak âyet, hadis ve şiirlerden yararlanmıştır. Kelime tahlilleri ve gramerle ilgili bazı bilgileri sayfa kenarına yazmıştır (Naser: 63-92).
Şem’î, selefi Sürûrî gibi Hâfız’ın şiirlerini tasavvufî bir bakışla ele almıştır. Ancak bu yaklaşımı, Şem’î’den sonra Hâfız Dîvân’ını şerh eden Sûdî-i Bosnevî (ö.1596) tarafından tenkit edilmiştir. Ona göre Şem’î’nin Sürûrî’yi örnek alması, Sürûrî’nin düştüğü hataları tekrar etmesine sebep olmuştur (Kaya 2008: 48, 192). Dîvân’ı tercüme eden Abdulbaki Gölpınarlı ise Şem’î’nin Mesnevî şerhinde olduğu gibi bu şerhte de birçok yanlışlar yaptığını, Hâfız'ın birçok mazmununu anlayamadığını ve tasavvufi anlamlar bulmak için yorulup durduğunu söyler (Gölpınarlı 1992: XXVI).
Yirmiden fazla nüshası bulunan eser üzerine bir doktora (Soleimanzadeshekarab 2019) bir de yüksek lisans çalışma yapılmıştır (Şahin 2015).
Eserden Örnekler
Elâ yâ eyyuhe’s-sâkî edir ke'sen ve nâvilhâ
Agâh ol ey sâkî ke'si devr itdür ve anı sun. "Nâvil" bunda sen iç ma'nâsına olmak evlâdur zîrâ (..) "edir" ma'nâsı ile tekrâr olur. Nitekim Câmî'nün bu beytinde iç ma'nâsındadur.
Beyt:
Safâ-yı câm-ı mey Câmî bered jeng-i gam ez-hâtır
İzâ mâ telka min-hemmin fehâvilhâ ve nâvilhâ
"Elâ" harf-i tenbîhdür mısra’-ı sânîye masrûfdur. "Yâ" harf-i nidâdur. "Ey" münâdâdür. "Hâ" zâyiddür. "Sâkî" eyyu lafzınun sıfatıdur. "Edir" if’âl bâbından emr-i hâzırdur. "Nâvil" emr-i hâzırdur müfâ’ale bâbından. "Ke's" dirler ki içinde bakıyye ola. "Ke's"den murâd câm-ı mahabbetdür. "Sâkî"den murâd mürşid-i kâmildür.
Kİ ışk âsân numûd evvel velî üftâd müşkilhâ
Ki ışk-ı İlâhî visâl-i Hakk ile âlem-i ervâhda evvel âsân görindi. Ammâ ba'de'l-visâl ışkun müşkilleri düşdi. Ya'nî âlem-i nâsûta gelmek ile zâhir oldı. Bu vech dahi câ'izdür: İbtidâ-i sülûkda ışk âsân görindi.
Beyt:
Işk âsân mî-numûd evvel be-ümmîd-i visâl
Nâ-ümîdîhâ-yı hicrâneş çünîn düşvâr kerd
Mürîde lâzımdur ki her dem şeyhihden müstefîd olup visâl-i cânâne isti'dâ hâsıl ide (Şem'î: 2a-2b).
Kaynakça
Gölpınarlı, Abdülbaki (1992). Hafız Divanı. İstanbul: MEB Yay.
Kaya, İbrahim (2008). Sûdî Şerh-i Divan-ı Hafız: Kelimeler-Remizler-Kavramlar. Doktora Tezi. Malatya: İnönü Üniversitesi.
Soleimanzadeshekarab, Naser (hzl.)(2019) Şem'i Şem'ullâh ve Şerh-i Dîvân-ı Hâfız. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Şahin, Elif Beyza (2015). Şem'î Şem'ullah'ın Şerh-i Dîvân-ı Hâfız'ı: İnceleme - metin sözlük. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Fatih Üniversitesi.
Şem'î. Şerh-i Dîvân-ı Hâfız. Süleymâniye Kütüphanesi. Kadızâde Mehmet koleksiyonu. 403.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ŞERH-İ MANTIKU'T-TAYR (ŞEM'Î MUSTAFA) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Muhittin Turan |
Görüntüle | ||
2 | MESNEVÎ ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. tolga öntürk |
Görüntüle | ||
3 | GÜLİSTAN ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi MUHAMMET İNCE |
Görüntüle | ||
4 | ŞERH-İ BAHÂRİSTÂN (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi Songül Karaca |
Görüntüle | ||
5 | ŞERH-İ PEND-NÂME/SA'ÂDET-NÂME/TERCEME-İ PEND-NÂME (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Dr. Öğr. Üyesi deva Özder |
Görüntüle | ||
6 | MAHZENÜ'L-ESRÂR ŞERHİ (ŞEM'İ) | Şem'î, Mustafa | Prof. Dr. Mahmut Kaplan |
Görüntüle | ||
7 | BÛSTAN ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
8 | TUHFETÜ'L-AHRÂR ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
9 | SUBHATÜ'L-EBRÂR ŞERHİ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Halil Erzen |
Görüntüle | ||
10 | TUHFETÜ'L-ÂŞIKÎN (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
11 | ŞERH-İ DÎVÂN-I ŞÂHÎ (ŞEM'Î) | Şem'î, Mustafa | Doç. Dr. Mehmet Nuri Çınarcı |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
13 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
14 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
15 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
16 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
17 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
18 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
20 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
21 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |