Mevlanâ’nın Mesnevîsi’nin Abdullah Bosnevî'ye ait manzum şerhidir. Müellif, eserini Mesnevî şarihlerinden İlmî Dede’nin Lemaat-ı Bahri’l-Manevi Şerh-i Cezire-i Mesnevî adlı mensur şerhini esas alarak manzum olarak hazırlamıştır. Şerhin asıl kaynağı ise Yusuf-ı Sineçak’ın (ö.1546-47) Cezire-i Mesnevî adlı eseridir (Çoban 2014: 82-113). Esere bakıldığında İlmî Dede’nin şerhiyle ortak yanlarının hayli fazla olduğu görülebilmektedir. Asıl adı Şerh-i Manzûme-i Cezire-i Mesnevî olan ve “Mesnevî Adasının Şerhi” anlamına gelen eser, 1038/1629 tarihinde tamamlanmış ve IV. Murat’a sunulmuştur. 33 bölüm ve 8673 beyitten oluşur, ancak şerhe konu olan Farsça beyitler dikkate alındığında eserin beyit sayısı 9039’u bulmaktadır. Eser, Mesnevî vezni “fâilâtün/ fâilâtün/ fâilün”’ kalıbıyla yazılmıştır (Güleç 2004: 6; Bankır 2005: 24).

Âşıklara okudukça şevk vermesi, tevhid ehline gönül dilinden söz söylemesi amacıyla yazıldığı belirtilen eser, Mesnevî’den bir seçki alınarak bu beyitlerin şerhi usulüyle hazırlanmıştır. Eser, hamdele ve salvele ile başlamaktadır. Sonrasında şarih, Cezire’nin müellifi Yusuf-ı Sineçak’ı övmekte, eserinin yazılış sebebini belirterek Mesnevî’den 366 beyit derleyerek, İlmî Dede adlı âlimin nesir olarak şerh ve tercüme ettiği eseri kendisinin de güzelce nazmettiğini belirtir. Eserin asıl ve şerh kısmında ise müellif, Mesnevî’nin ilk 18 beytini Mesnevî’deki sırayı takip ederek şerh etmektedir. Daha sonraki bölümlerde farklı sayıda beyitlerle şerh devam ettirilmektedir. Otuz üç bölümden oluşan eserde şarih, önce kırmızı mürekkeple Farsça beyti vermekte sonraki mısralarda da tercüme etmekte ve açıklamasını yapmaktadır. Hatime kısmında ise müellif, eseri IV. Murad için yazdığını belirtmekte, padişaha övgü ile kendisi için hayır dualar dileyerek eserini tamamlamaktadır. Son beytinde eserin bittiği 1038 tarihinin düşürüldüğü eserde müellif hiçbir kaynağa atıfta bulunmamış, sadece bazı Kur’an ayetlerinden iktibaslar yapmıştır (Bankır 2005: 24).

Eserin dili, diğer Mesnevî şerhleri dikkate alındığında sadedir. Müellif, pek çok tasavvufî ıstılahı açıklamış, herkesin anlayabileceği bir dil kullanma yoluna gitmiştir. Bunda eserin muhatap kitlesinin sadece Mevlevîlerle sınırlandırılmayarak, halka ve saray çevrelerine kadar genişletilmesinin rolü bulunduğu görülmektedir (Çoban 2014: 117-118).

Eser, Arapça ve Farsça yazılan şerhlere göre Türkçe ve manzum olarak yazılması yönüyle önem arz etmektedir. Bu beyitlerin, Türkçe’nin dinî-tasavvufî bakımdan sahip olduğu zengin kültürel birikimi ve terim dünyasını içermesi yönüyle alana önemli katkıları bulunduğu görülmektedir. Eserde zengin bir ilmi ıstılahın kullanılmış olması da şerhin değerini artıran diğer bir unsur olarak göze çarpmaktadır.

Eserin, bilinen dört nüshası bulunmaktadır. Tam ve yazma nüshası Beyazıt Devlet Kütüphanesi 9262 numarada kayıtlıdır. Bu nüsha üzerinde karşılaştırmalı olarak Mehmet Malik Bankır (2004) yüksek lisans tezi hazırlamıştır. Bankır’ın bu konuda tanıtıcı bir makalesi de bulunmaktadır (2005).

Bosnevî'nin biyografisi için bk. “Bosnevî, Abdullah (Rumî)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bosnevi-abdullah-rumi