ŞERH-İ BEYT-İ HÂFIZ ŞİRÂZİ
beyit şerhi
Fedâî, Abdürrahîm (d. ? - ö. 1303/11886)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fedâî mahlaslı Prizrenli Abdürrahîm b. Ali (d. ? - ö. 1303/1886) tarafından: “Elâ yâ eyyühe’s-sâkî edir ke’sen ve nâvilhâ / Ki ʻışk âsân numûd evvel velî üftâd müşkilhâ” mısraʻlarından müteşekkil Hâfız-ı Şîrâzî (ö. 792/1390?) Dîvân’ının ilk beytine yapılan şerhi içeren eser. Şerhin tespit edilebilen tek nüshasının Millî Kütüphane, Yz A 4386/15 demirbaş numarasında kayıtlı olduğu belirtilmiştir (Yılmaz, Anılır ve Doğan 2021: 85).

Fedâî’nin, Hâfız’ın beytine yaptığı şerhte diğer Türkçe eserlerine nazaran biraz daha ağdalı bir kelime kadrosu/dil ve üslup kullandığı söylenebilir. Eseri telif etmesindeki sebebe değinmeyen şârih, beyti anlamlı parçalara ayırmış ve beytin Farsça olmasının da etkisiyle öncelikle bu parçaların tercümesini yapmıştır. Bazı parçaları, şerh/yorum katmanıyla iç içe tercüme ettiği de görülmektedir.

Fedâî, beyti teşbihlere, sembol ve remizlere de yer verip genel itibarıyla tasavvufî zemine oturtarak şerh etmiştir. Bu bağlamda o şerhin muhtevasını; ehadiyyet, vâhidiyyet, rubûbiyyet, insân-ı kâmil, sâkî, ke’s (kadeh) ʻayn, ayna, Hak, enfüs, âfâk, tecellî, hüsn, şühûd, aşk-âşık-maʻşûk, hubb-mahbûb, vahdet-kesret, âlem, mâ-sivâ, hicâb, temkîn, sûret, makʻad-i sıdk, zât, sıfât, cemâl, kemâl, sır, vücûd/varlık, melâmet, makâmât, seyr ü sülûk, vuslat, firkat, cehalet, küfr, şirk, hakikat, nûr, hüviyyet, mürşid, kâbe kavseyn gibi bağlam yönünden özellikle vahdet-i vücûd doktriniyle ilişkili kavramlar/ıstılahî unsurlar çerçevesinde kurgulamıştır.

Şerh, bir tebliğ (Güleç 2016: 189-200) ve kitap çalışmasında (Yılmaz, Anılır ve Doğan 2021: 84-87) ele alınmıştır. Bu çalışmalarda şerhin metnine de yer verilmiştir.

Şârihin biyografisi için bk. "Fedâî, Abdürrahîm". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fedai-abdurrahim.

Eserden Örnekler


Elâ sen âgâh ol Yâ eyyühe’s-sâkî ey sâkî yaʻnî ey mücellâ-yı hüsn-i ehâdiyyet olan sûret-i âdem ki ʻayn-ı hakdır ve kitâb-ı mutlakdır ve mecmaʻ-i ezvâk-ı enfüs ü âfâkdır ra’eytü Rabbî fî sûreti şâbbin emrede kavline misdakdır Edir ke’sen sen ey mücellâ-yı hüsn döndür kadeh gibi olan tecelliyyât-ı hüsnüni ki kâffe-i zerrât âfâk u enfüsde ʻaynen meşhûddur ve tafsîlen mer’îdir ve ehl-i nazara mukarrerdir ve zevi’l-ezvâka me’zûktur ve ʻâşık u maʻşûkta hüveydâdır Ve nâvilhâ ve dahi ol ke’s-i tecelliyyâtı ve dakâ’ik-i meʻânî-i hüsni ve cilve-nümâ-yı sırr-ı şâbbı ve lezâ’iz-i mahbûb-ı rûhânîyi bana da sun yaʻnî meclis-i Kaʻbe-i zâtda ve meyhâne-i zevk-i vahdetde bulunan ʻuşşâk-ı melâmiyyeyi ve remz-i makâm-ı ʻayn-ı temkîn-i sûret-i Hudâ ve meşhed-i sırr-ı şâbbî-i Nebevî olan ricâli makʻad-ı sıdkda olanlara sen sun (Fedâî ?: 91b).

Kaynakça


Abdürrahîm Fedâî (?). Şerh-i Beyt-i Hâfız-ı Şîrâzî. Milli Kütüphane. Yz A 4386/15.

Güleç, İsmail (2016). “Abdurrahim Fedâî’nin Hâfız Dîvânı’nın İlk Beytine Yaptığı Şerhin Önceki Şerhlerden Farkı”. Uluslararası Melâmîlik ve Seyyid Muhammed Nûru’l-Arabî Sempozyumu Bildirileri. Ankara: TİKA Kültür Yayınları. 189-200.

Yılmaz, Oğuz; Anılır, Burak ve Doğan, Ender (2021). Prizrenli Abdürrahîm Fedâî Külliyatı ve Bestelenmiş İlâhileri. İstanbul: H Yayınları. 81-82.

Atıf Bilgileri


yılmaz, oğuz. "ŞERH-İ BEYT-İ HÂFIZ ŞİRÂZİ". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/serh-i-beyt-i-hafiz-sirazi-tees-1954. [Erişim Tarihi: 13 Aralık 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KASÎDE-İ NÛNİYYE Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
2 MERÂTİB-İ VÜCÛD Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
3 RİSÂLE-İ VEHBİYYE Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
4 ŞERH-İ SIRR-I ENE'L-HAK Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
5 HEDİYETÜ’L-HAC Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
6 TERCEME-İ BEYÂN-I HAKÎKAT-İ MELÂMİYYE Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ İRÂDE-İ CÜZ'İYYE Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
8 DÎVANÇE (FEDÂÎ) Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ 'ÎDİYYE Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
10 TEFSÎR-İ SÛRETÜ'L-KEVSER Fedâî, Abdürrahîm Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz
Görüntüle
11 MİFTÂHÜ'L-KULÛB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
12 NUHBETÜ'L-ÂDÂB (AZMÎ) Azmî, Hüseyin Azmî Dede Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete
Görüntüle
13 KENZÜ'L-FEYZ Fİ'S-SÜLÛK VE ÂDÂBİ'T-TARÎKİ'L-HALVETİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde Araş. Gör. Ayşenur Aydınlı
Görüntüle
14 MEDÂR-I VÂHİDİYYET VE MERKEZ-İ AHADİYYET (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
15 RAVZATÜ'L-ALİYYE FÎ TARÎKATİ'Ş-ŞÂZELİYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
16 SEYRÜ'L-ESMÂ VE SIRRU'L-MÜSEMMÂ FÎ ŞERHİ'L-ESMÂ'İ'L-İSNÂ AŞERE ER-RUFÂ'İYYE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
17 ŞERH-İ TUHFETÜ'L-MÜRSELE (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
18 TİBYÂNU VESÂ'İLÜ'L-HAKÂYIK FÎ BEYÂNİ SELÂSİLİ'T-TARÂ'İK (HARÎRÎZÂDE) Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle
19 DÎVÂN (SERMEST) Abdullah Sermest, Kilisli Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
20 ÂDÂBÜ’Z-ZÂKİRÎN VE NECÂTÜ’S SÂLİKÎN Fuhûlî, Karamollazâde Şeyh Abdülhamîd Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan
Görüntüle