Eserden Örnekler

Belâgat hüsn-i beyândır ki kelâmı hâlin ve makâmın muktezâsına mutâbık olarak söylemekden ibâretdir. Bu meleke-i celîle yalnız hâkimlerin degil mahkûmların bile muhtâc oldukları mühimme-i umûmiyyedendir. Çünki gerek kâlen ve gerek kalemen serd olunan kelâm muktezâ-yı hâl ü makâma mutâbık olur ise hüsn-i kabûl ile telakki olunup aksi olur ise şâyân-ı istimâ’ u iltifât bile olmaz (Dağlar, 2019; 42).

Nıhrîr-i zemân ve fâzıl-ı dekâyıkdan fünûn-ı şettâda mâhir ve müellefât-ı celîlesi eydiyy-i i’tibârda dâyir olan Cevdet Paşa cevveza bi’l-hayr evvelki sene kütüb-i belâgat-ı Arabiyyeyi me’haz edinerek Belâgat-ı Osmâniyye nâmıyla bir kitâb-ı müstetâb te’lîf edip bu kitâbı mekteb-i hukûk talebesine tedrîs buyurmuşlardır. Geçen sene dahı fenn-i belâgatın tedrîsi bu abd-i âcize teklîf olunup her ne kadar beyân-ı adem-i istitâ’atla tarîka-i i’tizâra sâlik olmuş isem de bu bâbda vukû’ bulan ilhâh-ı mevfûr bu kemîne-i kem-bizâ’ayı kabûl-i teklîfe mecbûr eylemekle mütevessilen bi-tevfîki’llâhi te’âlâ kitâb-ı mezkùrdan müzâkere-i fenne şurû’ eyledim. Ancak ol kitâb-ı mu’teber bir metn-i metîn-i muhtasar olup hayli mahalleri şâyân-ı îzâh olmağıla esnâ-yı müzâkerede tavzîhât-ı lâzımeye girişilmekde ve adede müte’allik ba’zı fâide-i zâide dahı ‘ilâve-i makâl edilmektedir. Bu cihetle ifâdât-ı vâkı’amız metn-i mezkùra bir şerh hükmünü kesb ederek tab’ u temsile elverecek bir hâlde görünmüş olduğundan maârif nezâret-i celîlesinin ruhsatıyla bu kerre tebeyyuz olunan işbu cüz’ün tab’ına ibtidâr olunmuş ve bi-lutfihi ve avnihi teâlâ müzâkere-i derse devâm olundukça eczâ-yı âtiyenin dahı pey-â-pey tab’ı mu'ammem bulunmuşdur (Dağlar 2019: 44).

Ve kezâlik Ta’lîm-i Edebiyyâtın bir mahallinde “âhengi san’ata fedâ etmemek îcâb eder” terkîbindeki “îcâb eder” dahı galata mahmûl olup sahihi “lâzım gelir” olmakdır zîrâ “îcâb eder” demek bir şeyi vâcib ü lâzım kılar demek olup makâm-ı kelâm ise lâzım gelir makamıdır. (Dağlar 2019: 88).