Hz. Muhammed’in şemaili hakkında Arapçadan tercüme edilmiş manzum eser. Şemâ’il-i Şerîf Tercümesi, Ayn-ı Ekber Mehmed Efendi (ö. 1721/22) tarafından, Tirmizî’nin eş-Şemâ’ilü’n-Nebeviyye’si esas alınarak mesnevi tarzında yapılmış manzum bir tercümedir. Eserin uzun yıllar medreselerde ders kitabı olarak okutulduğu bilinmektedir (Öztürk 2017: 37-38). Müterciminin de bir müderris olduğu hatırlandığında eserin, medrese derslerinde okutulmak ve kolay ezberlenmesini sağlamak amacıyla özellikle manzum şekilde tercüme edilmiş olduğu düşünülmektedir.

Kitabın tercüme edilme amacı, Arapça bilmeyenlerin Hz. Peygamber’in şemailini öğrenmelerini ve ona uymalarını sağlamaktır. Tercüme sırasında Tirmizî’nin eserindeki başlıklar Arapça olarak -hiç değiştirilmeden- alınmıştır. Çeviri esnasında konuların özetlenerek verildiği kitapta sade bir dil kullanılmıştır. Ayrıca anlaşılmasının güç olacağı düşünülen kısımlar daha ayrıntılı şekilde izah edilmiştir.

Eserde Hz. Peygamber'in şemailiyle ilgili şu hususlar üzerinde durulmuştur: Fiziki görünüşü, peygamberlik mührü, saçı ve sakalı, gözlerine sürme çekmesi, giyim-kuşamı, yeme-içmesi, abdest alması ve bunun için kullandığı gereçler, mesh etmesi, yüzükleri, savaş aletleri, sarıkları ve alt kısımlarına giydiği giyecekler, yürüyüş ve oturuş tarzı, kullandığı baston türü araçlar, yatarken kullandığı yastık ve diğer dayanaklar, yemek yiyiş şekli, abdest alış şekli, hitap tarzı, su içtiği kap, sevdiği meyveler, süründüğü kokular, konuşması, mizah anlayışı ve tebessümü, şiir hakkındaki düşünceleri, uyku vakti ve uyuma şekli, ibadet tür ve süreleri, ağlayışı, yatağı, tevazusu, karakteri, haya duygusu, hacamat yaptırması, anıldığı isimleri, yaşı, vefatı, mirası, Hz. Peygamber’in rüyada görülmesi hadisesi.

Eserin yazım tarihi belli değildir. Elde tek nüshası bulunmaktadır (Michigan Üniversitesi Abdülhamid Koleksiyonu Nr. Isl. Ms. 411.) Nüsha üzerindeki en eski tarihin 1160/1747-48 olması, bu tarihin mütercimin vefatından yaklaşık yirmi beş yıl sonrasına ait olması ve söz konusu nüshanın son derece temiz, mürettep ve kısmen müzehhep olması, eldeki nüshanın sonradan istinsah edilmiş bir nüsha olduğu ihtimalini artırmaktadır. Eser yayımlanmıştır (Öztürk 2017).

Mütercimin biyografisi için bk. "Ayn-ı Ekber Şeyh Mehmed Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü.  http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ayni-ekber-seyh-mehmed