- Yazar Biyografisi (TEİS)
Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi - Madde Yazarı: Doç. Dr. FİLİZ KALYON
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum-Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Divan
- Yayın Tarihi:04/02/2022
ŞEHRÂYÎN VE SİHR-İ BEYÂN (HAYRET)
methiyeHayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi (d. 1264/1847-48 - ö. 1331/1913)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Adanalı Hayret Efendi’nin II. Abdülhamid’in tahta çıkışı sebebiyle yazdığı methiyeleri ihtiva eden eser. 1848 yılında Adana’da dünyaya gelen Hayret Efendi, memleketinden ötürü Adanalı Hoca Hayret Efendi ismiyle de tanınmaktadır.
84 beyitlik kısa bir mesnevi şeklinde olan Şehrâyin, eserin ilk bölümünü oluşturmaktadır. Eserin ilk 13 beytinde kendi şiirini överek sözlerinin benzersiz olduğunu dile getiren Hayret Efendi, 14. beyitten itibaren padişaha yaptığı methiyeye başlar. Eserin ikinci bölümü olan ve mesnevi şekliyle yazılmış olan Sihr-i Beyân’da araya yerleştirilmiş iki gazel de bulunmaktadır. Bu gazeller de dâhil olmak üzere 337 beyitten oluşan eser, II. Abdülhamid’in Sadrazamı Küçük Said Paşa’yı övmek amacıyla yazılmıştır. Eserde Küçük Said Paşa’dan övgülerle bahseden şair, onun, devletin biriken borçlarının taksitlendirilip ödenme sürelerinin uzatılması ve borçların birleştirilmesi yolundaki çabaları gibi ekonomik meselelerden bahsederek sosyal içerikli mesajlar vermektedir. Kimi beyitlerde ise sadrazam ile Aristo’yu karşılaştıran şair, Sadrazamın Aristo’nun düşünce yapısı karşısında ne kadar başarılı ve tutarlı olduğunu vurgulamaktadır. Şair, 259. beyte kadar söz söylemedeki ustalığından bahsetmekte ve kendisinin kimseyi taklit etmediğini dile getirerek dönemin şiir anlayışına dâhil olan nazire geleneğine karşı olduğunu belirtmektedir. 259. beyitten sonra şair, aralıklarla esere 2 gazel eklemiştir.
Gazeller dışında yazdığı beyitlerde kendi üslubu ve kalemine övgüler düzmektedir. Eserin ikinci gazelinde ilk defa konu değişikliği yaparak ah etmede ve dertlerinden bahsetmektedir. Her iki bölümün ana teması olan övgü, zaman zaman mübalağalı bir anlatımla yapılmış ve bazen şairin kendine dair kullandığı övgü dolu sözler övülen şahıs için kullanılan ifadelerin önüne geçmiştir. Sade ve anlaşılır bir dille yazılan eserdeki deyimler ve Kur’an-ı Kerimden yapılmış olan iktibaslar eserin dil özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Eser, Abuzer Kalyon ve Filiz kalyon tarafından yayımlanmıştır (2016).
Şairin biyografisi için bk. "Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayret-mehmed-bahaeddin-hayret
Eserden Örnekler
Bir nükte-tırâz şâ'ir olsam
Endîşe-i resme kâdir olsam
Olsam ne demek a tab-ı çalâk
Şâirliğin itmedin mi idrâk
Parlarsa dahi güher gül olmaz
Ârif bu kadar tecâhül olmaz
Gûş eyle semâyı ey füsun-sâz
Tahsîn idiyor kelâmın i’câz
Hâmen k'uralı kelâma bünyâd
Âbâd oluyor fesâhat âbâd
Bekler sühânın sühân-perestân
Hükmünde imiş belâgatistân
Sen gayrı bize hemân beyân yaz
Yaz turma a tab-ı nükte-dân yaz
Ma’nâ ise işte şevk u şâdî
Yeksân sana haydi cümle vâdî (Kalyon ve F. Kalyon 2016: 51-52).
Kaynakça
Kalyon, Abuzer ve Filiz Kalyon (hzl.) (2016) Şehrâyin ve Sihr-i Beyân, Adanalı Hayret Efendi. Ankara: Akçağ Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | EŞ’ÂR-I HAYRET (HAYRET) | Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi | Doç. Dr. FİLİZ KALYON |
Görüntüle | ||
2 | SÛK-I UKÂZ (HAYRET) | Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi | Doç. Dr. FİLİZ KALYON |
Görüntüle | ||
3 | MİR’ÂT-I BEDÂYİ’ / MESNEVÎ-İ HAYRET EFENDİ / ŞEHRÂYÎN (HAYRET) | Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi | Doç. Dr. FİLİZ KALYON |
Görüntüle | ||
4 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
5 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
6 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
7 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
8 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
9 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
10 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
12 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle |