ŞEHRÂYÎN VE SİHR-İ BEYÂN (HAYRET)
methiye
Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi (d. 1264/1847-48 - ö. 1331/1913)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Adanalı Hayret Efendi’nin II. Abdülhamid’in tahta çıkışı sebebiyle yazdığı methiyeleri ihtiva eden eser. 1848 yılında Adana’da dünyaya gelen Hayret Efendi, memleketinden ötürü Adanalı Hoca Hayret Efendi ismiyle de tanınmaktadır.

84 beyitlik kısa bir mesnevi şeklinde olan Şehrâyin, eserin ilk bölümünü oluşturmaktadır. Eserin ilk 13 beytinde kendi şiirini överek sözlerinin benzersiz olduğunu dile getiren Hayret Efendi, 14. beyitten itibaren padişaha yaptığı methiyeye başlar. Eserin ikinci bölümü olan ve mesnevi şekliyle yazılmış olan Sihr-i Beyân’da araya yerleştirilmiş iki gazel de bulunmaktadır. Bu gazeller de dâhil olmak üzere 337 beyitten oluşan eser, II. Abdülhamid’in Sadrazamı Küçük Said Paşa’yı övmek amacıyla yazılmıştır. Eserde Küçük Said Paşa’dan övgülerle bahseden şair, onun, devletin biriken borçlarının taksitlendirilip ödenme sürelerinin uzatılması ve borçların birleştirilmesi yolundaki çabaları gibi ekonomik meselelerden bahsederek sosyal içerikli mesajlar vermektedir. Kimi beyitlerde ise sadrazam ile Aristo’yu karşılaştıran şair, Sadrazamın Aristo’nun düşünce yapısı karşısında ne kadar başarılı ve tutarlı olduğunu vurgulamaktadır. Şair, 259. beyte kadar söz söylemedeki ustalığından bahsetmekte ve kendisinin kimseyi taklit etmediğini dile getirerek dönemin şiir anlayışına dâhil olan nazire geleneğine karşı olduğunu belirtmektedir. 259. beyitten sonra şair,  aralıklarla esere 2 gazel eklemiştir.

Gazeller dışında yazdığı beyitlerde kendi üslubu ve kalemine övgüler düzmektedir. Eserin ikinci gazelinde ilk defa konu değişikliği yaparak ah etmede ve dertlerinden bahsetmektedir. Her iki bölümün ana teması olan övgü, zaman zaman mübalağalı bir anlatımla yapılmış ve bazen şairin kendine dair kullandığı övgü dolu sözler övülen şahıs için kullanılan ifadelerin önüne geçmiştir. Sade ve anlaşılır bir dille yazılan eserdeki deyimler ve Kur’an-ı Kerimden yapılmış olan iktibaslar eserin dil özellikleri hakkında bilgi vermektedir. Eser, Abuzer Kalyon ve Filiz kalyon tarafından yayımlanmıştır (2016).

Şairin biyografisi için bk. "Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayret-mehmed-bahaeddin-hayret 

Eserden Örnekler


Bir nükte-tırâz şâ'ir olsam

Endîşe-i resme kâdir olsam


Olsam ne demek a tab-ı çalâk

Şâirliğin itmedin mi idrâk


Parlarsa dahi güher gül olmaz

Ârif bu kadar tecâhül olmaz


Gûş eyle semâyı ey füsun-sâz

Tahsîn idiyor kelâmın i’câz


Hâmen k'uralı kelâma bünyâd

Âbâd oluyor fesâhat âbâd


Bekler sühânın sühân-perestân

Hükmünde imiş belâgatistân


Sen gayrı bize hemân beyân yaz

Yaz turma a tab-ı nükte-dân yaz


Ma’nâ ise işte şevk u şâdî

Yeksân sana haydi cümle vâdî (Kalyon ve F. Kalyon  2016: 51-52).

Kaynakça


Kalyon, Abuzer ve Filiz Kalyon (hzl.) (2016) Şehrâyin ve Sihr-i Beyân, Adanalı Hayret Efendi. Ankara: Akçağ Yay.


Atıf Bilgileri


KALYON, FİLİZ. "ŞEHRÂYÎN VE SİHR-İ BEYÂN (HAYRET)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sehrayin-ve-sihr-i-beyan-hayret. [Erişim Tarihi: 18 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 EŞ’ÂR-I HAYRET (HAYRET) Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi Doç. Dr. FİLİZ KALYON
Görüntüle
2 SÛK-I UKÂZ (HAYRET) Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi Doç. Dr. FİLİZ KALYON
Görüntüle
3 MİR’ÂT-I BEDÂYİ’ / MESNEVÎ-İ HAYRET EFENDİ / ŞEHRÂYÎN (HAYRET) Hayret, Mehmed Bahâeddîn Hayret Efendi, Adanalı Hoca Hayret Efendi Doç. Dr. FİLİZ KALYON
Görüntüle
4 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
5 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
6 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
7 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
8 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
9 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
10 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
13 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle