- Yazar Biyografisi (TEİS)
Fakîrî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Taner GÖK
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Şehrengiz
- Yayın Tarihi:20/08/2022
ŞEHR-ENGÎZ-İ İSTANBUL (FAKÎRÎ)
şehrengizFakîrî (d. ?/? - ö. 932/1526)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Fakîrî tarafından kaleme alınan İstanbul konulu şehrengiz. Şehr-engîz-i İstanbul, Kanûnî’ye sunulmasına rağmen yazılış tarihi konusunda net bir bilgi yoktur. Ancak şairin diğer eseri Ta’rîfât’ın 941/1534’te yazıldığı göz önüne alınırsa şehrengizin de buna yakın bir tarihte yazıldığı düşünülebilir. Birçok çalışmada eserin 305 beyit olduğu belirtilmiş olsa da gerçekte 259 beyittir.
Mefâ'îlün mefâ'ilün fe'ûlün kalıbıyla yazılan Şehr-engîz-i İstanbul, Münâcât (26 beyit), Der-Medh-i Pâdşâh (34 beyit), Mahbûb-ı Fakîrî (46 beyit), Der-Medh-i Kostantıniyye (79 beyit) bölümlerinden oluşmaktadır. Der-Medh-i Kostantıniyye başlıklı bölüm her ne kadar İstanbul’un övgüsü başlığını taşısa da aslında şehrengizdeki güzellerin övgüsüne geçişi haber verir. Eserdeki 20 güzelin ilki dört beyitle geriye kalan 19’u da üç beyitle anlatılır. Fakîrî tasvir ettiği kişilerin beşi haricinde diğerlerinin adını söylemiştir. Şehrengizlerde şehrin güzelleri genellikle mesleklerinden mülhem ifadelerle tasvir edilir. Fakîrî'nin İstanbul Şehr-engîzi'nde de bahsi geçen kişiler, meslekî terimlerden yararlanılarak övülmüştür.
Şehr-engiz-i İstanbul, bu şehir için yazılan üçüncü şehrengizdir. Kelime kadrosu fazla geniş olmayan Fakîrî, eserde aynı ifadeleri tekrar tekrar kullanmakta bir beis görmemiştir. Pek meşhur olmayan bir şairin kaleminden çıkan eserde, şekil ve muhteva bakımından divan edebiyatı şehrengiz geleneğindeki eserlerle büyük benzerlikler vardır. İstanbul tasvir edilirken gerçekçi, tanıtıcı ifadeler yerine daha çok sanatkârane bir üslubun tercih edilmiş olması, eseri diğer şehrengizlerden ayıran bir özellik olarak öne çıkmıştır.
Fakîrî'nin Şehr-engîz-i İstanbul'u Taner Gök tarafından yayımlanmıştır (2016).
Şairin biyografisi için bk. "Fakîrî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fakiri
Eserden Örnekler
Der-Medh-i Kostantıniyye
Ne şehr ol bir 'arûs-ı hûb-manzar
Serîr-i pâdşâh-ı heft-kişver
Sevâdı melce'-i kevneyn olupdur
Beyâzı mecma'ü’l-bahreyn olupdur
Müdevver sûrla bu şehr-i şâhî
İhâta eyleyüpdür cümle mâhı
Felek yâhûd perîler da'vetine
Çeküpdür dâyire levh-i zemîne
Ya bir sîmîn kemerlü dil-rübâdur
Ki halk-ı 'âlem ana mübtelâdur
Ya bir mahbûbdur bu şehr-i zîbâ
K’ayagına sürer yüzüni deryâ
Ya sâk-ı 'arşa deryâ takdı halhâl
Ya murg-ı devlete bir sîm-gûn bâl
Yahûd bir halkadur takdı zamâne
'Arûs-ı gerden ü gûş-ı cihâna
Nazîri yok güzellikde bu şehrün
Girüpdür gönline berr-ile bahrun (Gök 2016: 258-59).
Kaynakça
Akkuş, Metin (1998). “Şehrengiz”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay.
Ambros, Edith Gülçin (1991). “An Ottoman Latîfe of the 16th Century”. The Journal of Ottoman Studies XI: 25-34.
Aruçi, Muhammed (1996). “Kalkandelen”. İslâm Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: TDV Yay.
Çavuşoğlu, Mehmed (1969). “Taşlıcalı Dukakin-zâde Yahya Bey’in İstanbul Şehrengîzi”. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XVII: 73-108.
Gök, Taner (2016). "Fakîrî'nin İstanbul Şehrengizi". Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 21: 233-282.
Kaya, Hasan (2015). “Kâtib Davud’un İstanbul ve Vize Şehrengizi”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10 (12) : 631-686.
Levend, Agâh Sırrı (1957). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yay.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | RİSÂLE-İ TA'RÎFÂT (FAKÎRÎ) | Fakîrî | Doç. Dr. Taner GÖK |
Görüntüle | ||
2 | LETÂ'İF (FAKÎRî) | Fakîrî | Dr. Öğr. Üyesi Ayşe Korkmaz |
Görüntüle | ||
3 | SÂKÎ-NÂME (FAKÎRÎ) | Fakîrî | Dr. Öğr. Üyesi Özlem Çayıldak |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
5 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
6 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
7 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
8 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
9 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
10 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
11 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
13 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |