ŞEHR-ENGÎZ-İ İSTANBUL (FAKÎRÎ)
şehrengiz
Fakîrî (d. ?/? - ö. 932/1526)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Fakîrî tarafından kaleme alınan İstanbul konulu şehrengiz. Şehr-engîz-i İstanbul, Kanûnî’ye sunulmasına rağmen yazılış tarihi konusunda net bir bilgi yoktur. Ancak şairin diğer eseri Ta’rîfât’ın 941/1534’te yazıldığı göz önüne alınırsa şehrengizin de buna yakın bir tarihte yazıldığı düşünülebilir. Birçok çalışmada eserin 305 beyit olduğu belirtilmiş olsa da gerçekte 259 beyittir. 

Mefâ'îlün mefâ'ilün fe'ûlün kalıbıyla yazılan Şehr-engîz-i İstanbul, Münâcât (26 beyit),  Der-Medh-i Pâdşâh (34 beyit),  Mahbûb-ı Fakîrî (46 beyit), Der-Medh-i Kostantıniyye (79 beyit)  bölümlerinden oluşmaktadır. Der-Medh-i Kostantıniyye başlıklı bölüm her ne kadar İstanbul’un övgüsü başlığını taşısa da aslında şehrengizdeki güzellerin övgüsüne geçişi haber verir. Eserdeki 20 güzelin ilki dört beyitle geriye kalan 19’u da üç beyitle anlatılır. Fakîrî tasvir ettiği kişilerin beşi haricinde diğerlerinin adını söylemiştir. Şehrengizlerde şehrin güzelleri genellikle mesleklerinden mülhem ifadelerle tasvir edilir.  Fakîrî'nin İstanbul Şehr-engîzi'nde de bahsi geçen kişiler, meslekî terimlerden yararlanılarak övülmüştür.

Şehr-engiz-i İstanbul, bu şehir için yazılan üçüncü şehrengizdir. Kelime kadrosu fazla geniş olmayan Fakîrî, eserde aynı ifadeleri tekrar tekrar kullanmakta bir beis görmemiştir. Pek meşhur olmayan bir şairin kaleminden çıkan eserde, şekil ve muhteva bakımından divan edebiyatı şehrengiz geleneğindeki eserlerle büyük benzerlikler vardır. İstanbul tasvir edilirken gerçekçi, tanıtıcı ifadeler yerine daha çok sanatkârane bir üslubun tercih edilmiş olması, eseri diğer şehrengizlerden ayıran bir özellik olarak öne çıkmıştır.

Fakîrî'nin Şehr-engîz-i İstanbul'u Taner Gök tarafından yayımlanmıştır (2016).

Şairin biyografisi için bk. "Fakîrî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fakiri 


Eserden Örnekler


Der-Medh-i Kostantıniyye

Ne şehr ol bir 'arûs-ı hûb-manzar

Serîr-i pâdşâh-ı heft-kişver


Sevâdı melce'-i kevneyn olupdur

Beyâzı mecma'ü’l-bahreyn olupdur


Müdevver sûrla bu şehr-i şâhî

İhâta eyleyüpdür cümle mâhı


Felek yâhûd perîler da'vetine

Çeküpdür dâyire levh-i zemîne


Ya bir sîmîn kemerlü dil-rübâdur

Ki halk-ı 'âlem ana mübtelâdur


Ya bir mahbûbdur bu şehr-i zîbâ

K’ayagına sürer yüzüni deryâ


Ya sâk-ı 'arşa deryâ takdı halhâl

Ya murg-ı devlete bir sîm-gûn bâl


Yahûd bir halkadur takdı zamâne

'Arûs-ı gerden ü gûş-ı cihâna


Nazîri yok güzellikde bu şehrün

Girüpdür gönline berr-ile bahrun (Gök 2016: 258-59). 

Kaynakça


Akkuş, Metin (1998). “Şehrengiz”. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. C. 8. İstanbul: Dergâh Yay.

Ambros, Edith Gülçin (1991). “An Ottoman Latîfe of the 16th Century”. The Journal of Ottoman Studies XI: 25-34.

Aruçi, Muhammed (1996). “Kalkandelen”. İslâm Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: TDV Yay.

Çavuşoğlu, Mehmed (1969). “Taşlıcalı Dukakin-zâde Yahya Bey’in İstanbul Şehrengîzi”. İstanbul Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi XVII: 73-108.

Gök, Taner (2016).  "Fakîrî'nin İstanbul Şehrengizi". Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı 21: 233-282.

Kaya, Hasan (2015). “Kâtib Davud’un İstanbul ve Vize Şehrengizi”. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 10 (12) : 631-686.

Levend, Agâh Sırrı (1957). Türk Edebiyatında Şehr-engizler ve Şehr-engizlerde İstanbul. İstanbul: İstanbul Enstitüsü Yay.

Atıf Bilgileri


GÖK, Taner. "ŞEHR-ENGÎZ-İ İSTANBUL (FAKÎRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sehr-engiz-i-istanbul-fakiri. [Erişim Tarihi: 27 Aralık 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 RİSÂLE-İ TA'RÎFÂT (FAKÎRÎ) Fakîrî Doç. Dr. Taner GÖK
Görüntüle
2 LETÂ'İF (FAKÎRî) Fakîrî Dr. Öğr. Üyesi Ayşe Korkmaz
Görüntüle
3 SÂKÎ-NÂME (FAKÎRÎ) Fakîrî Dr. Öğr. Üyesi Özlem Çayıldak
Görüntüle
4 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
5 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
6 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
7 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
8 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
9 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
10 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
11 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
12 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
13 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle