- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mülhimî, İbrâhîm - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:02/02/2022
ŞEHEN-ŞEH-NÂME-İ MURÂDÎ (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM)
tarihMülhimî, İbrâhîm (d. ?/? - ö. 1065/1650)
ISBN: 978-9944-237-87-1
17. yüzyıl Divan şairlerinden Mülhimî’nin IV. Murad’ın (salt. 1623-1640) emriyle yazdığı manzum tarih. Eser, Osmanlı Müellifleri’nde Şeh-nâme-i Murâdî adıyla zikredilmektedir (Saraç 2016: 1124). Eser, IV. Murad’ın doğumundan, 1048’de (1638) Bağdat seferinden dönüşüne kadar cereyan eden önemli siyasî ve askerî olayları anlatan bir mesnevidir (Saraç 2016: 947). Şehen-şeh-nâme-i Murâdî’de Abaza Mehmet Paşa Cengi ve Abaza’nın yakalanması, Bağdat kuşatması, Zeydîlerin Yemen’de isyan çıkarması, Revan, Tebriz ve Kerkük Kalesi’nin fethi gibi pek çok hadise aktarılmıştır (Alper 2012: 114-127). IV. Murad’ın kısa bir süre sonra ölümü üzerine eserin ikinci cildi yazılamamıştır (Saraç 2016: 947).
Şehen-şeh-nâme-i Murâdî, 16. yüzyılın ikinci yarısında ortaya çıkan Osmanlı şehnâme tarzının geç bir örneği sayılabilir (Woodhead 2000: 324; Alper 2012: 10-13). Eser, şehnâmecilik geleneğine uygun şekilde mütekârib bahrinde "fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûlün fe‘ûl" vezniyle yazılmıştır (Alper 2012: 16). Baş kısmı ile iç başlıkları Farsça, asıl metni Türkçe olan bu eser, 4585 beyit ve 15 bölümden oluşmaktadır. Mesnevî metninin aralarında farklı nazım şekli kullanmayan şair, monotonluğu gidermek maksadıyla anlatı içerisine farklı anlatım biçimleri kullanmış, mesnevi içerisinde farklı bir mesnevi metni daha eklemiştir (Alper 2012: 13, 103). Olayların anlatıldığı bölümlerde eserin dili açık ve anlaşılır iken münacat bölümlerinde ve bazı mühim hadiselerin aktarımında süslü bir dil kullanılmıştır (Alper 2012: 27).
Mesnevîde devrin kötü gidişatının şairin hissiyatına yansımaları görülmektedir. Ancak eserde ağırlıklı olarak düşünceye dayalı olay anlatımı esastır. Mülhimî’de Ârifî Çelebi (ö. 1561-1562?) ve Urmiyeli Lokman (ö. 1601’den sonra) gibi daha önceki bazı şehnâmecilerde görülen lirizm yoktur. Bu yönüyle Şehen-şeh-nâme-i Muradî, tarih yazıcılığından vakanüvisliğe bir nevi geçiş eseri olarak önem arz etmektedir (Alper 2012: 156-158).
Şehen-şeh-nâme-i Murâdî üzerine bir doktora tezi yapılmıştır (Alper 2012).
Şairin biyografisi için bk. "Mülhimî İbrahim".Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mulhimi
Eserden Örnekler
Der-âgâz-ı Dâsıtân
Nev-âyîn nevâ-senc-i destân-ı nev
Gülistân-neverd ü gülistân-ı nev
Kalem-gîr-i dîvân-ı nazm-âverî
‘Alem-dâr-ı şâh-ı sühan-güsterî
Kemer-bend-i sultân nişân-ı sühan
Sadâret-kün-ı hânedân-ı sühen
Saf-ârâ-yı meydân u sitân olur
Sühen-rân-ı eyvân-ı destân olur
Zemîn ü zamân-ı nevâ-sâz ider
Şehen-şâh-nâme ser-âgâz ider
Murâd İbn-i Ahmed Şehen-şâh-ı dîn
Güzîde-selâtîn-i rûy-ı zemîn
Ser-efrâz-ı hünkâr-ı ‘Osmâniyân
Ser-âmed hüner-kâr-ı ‘Osmâniyân
Bin on sekizinde sarây-ı cihân
Kudûmiyle buldı şeref bî-gümân
Bana didi bir merd-i sâhib-hüner
Tevârîh-i eyyâmdan bâ-haber
Vilâdetleri sâl-ı gâzîdedür
Anunçün gazâ bulmaga zîdedür
Budur elf-i sânîde sâhib-kırân
Olur yedi iklîme hükmi revân
Cihân-gîr ibn-i cihân-dârdur
Gürûh-ı selâtîne ser-dârdur” (Alper 2012: 208-209)
Kaynakça
Alper, Kadir (2012). Erzurumlu Mülhimî ve Şehen-şeh-nâme-i Murâdî Mesnevisi. Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
Babinger, Franz (1992). Osmanlı Tarih Yazarları ve Eserleri. (çev. Coşkun Üçok). Ankara: KB Yay.
İpşirli, Mehmet (2007). Mustafa Naîmâ, Naîmâ Tarihi. C.3. Ankara: TTK Yay. 1277.
Saraç, M. A. Yekta (2016) Bursalı Mehmet Tahir, Osmanlı Müellifleri. C. III. Ankara: TÜBA Yay.
Woodhead, Christine (2000). “İbrâhim Mülhemî”. İslam Ansiklopedisi. C. 21. İstanbul: TDV Yay. 323-324.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | TÂRÎH-İ RÛM U EFRENC (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) | Mülhimî, İbrâhîm | Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu |
Görüntüle | ||
2 | MURÂD-NÂME (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) | Mülhimî, İbrâhîm | Doç. Dr. İbrahim Sona |
Görüntüle | ||
3 | ARAPÇA RİSALELER VE TA‘LİKÂT (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) | Mülhimî, İbrahim | Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu |
Görüntüle | ||
4 | DÎVÂN (MÜLHİMÎ, İBRÂHÎM) | Mülhimî, İbrâhîm | Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu |
Görüntüle | ||
5 | FETİH-NÂME-İ KARABOĞDÂN (MÜLHİMÎ) | Mülhimî, İbrâhîm | Dr. Öğr. Üyesi Leyla Alptekin Sarıoğlu |
Görüntüle | ||
6 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
7 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
8 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
9 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
10 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
11 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
12 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
13 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
14 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |