- Yazar Biyografisi (TEİS)
? - Madde Yazarı: Dr. Gülser Ersoy
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Eski Uygur
- Edebiyat Alanı:Bilinmiyor
- Dönemi:Başlangıç-15. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Uygur
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Tercüme
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:08/06/2022
SARVÂSTİVADA VİNAYAVİBHANGASI
vinaya?
ISBN: 978-9944-237-87-1
Eski Uygur dönemine ait bir vinaya metni.
Budist Uygur Edebiyatı içerisinde yer alan ve Tripitaka (Uygurcada üç erdini, üç agılık) adı verilen külliyatı oluşturan eserler vinayalar, sūtralar ve abhidarmalar olarak bilinmektedir. Bunlardan vinayalar; manastır cemaatinin, Budist rahip ve rahibelerin hayatını, günlük yaşamlarını düzenleyen kuralları içine alan eserlerdir (Barutçu Özönder 2002: 474). Vinayavibhanga , bu vinayalardan biri olup Budizmin “Sarvāstivāda” ekolüne aittir. Sarvāstivāda Budizm okulunun tarihi, MÖ 2. ila 1. yüzyıllarda kuzey Hindistan'da ayrı bir grup olarak yükselişinden başlar, 7. yüzyıla kadar uzanan geniş bir zaman dilimine ve büyük bir coğrafi alana uzanır. “Sarvāstivāda”, Sanskritçe sarvam asti'den türetilmiştir, yani esasen “her şey vardır/her şey vardır” anlamına gelir. Vinayavibhanga ise Pratimoksa üzerine yapılan açıklamaları içermekte, . genel suç kategorilerinden bahsetmektedir. Her suç için dört madde yer almaktadır. Eser, bu dört madde kuralın nasıl ortaya çıktığını anlatan bir öyküden, Pratimoksa kuralından, kural hakkında ayrıntılı bir açıklamadan ve kurallara yönelik ortaya çıkabilecek istisnaların koşullarını açıklayan öykülerden oluşmaktadır (Elverskog 2020: 50).
Sarvâstivada Vinayavibhanga'sı ile ilgili yayın, Maue'ye aittir. Dieter Maue, çalışmasında (1996) bahsi geçen vinayanın bir parçası olan, Brahmi alfabesiyle yazılmış Sanskritçe-Uygurca iki dilli bir metni tespit etmiş ve yayımlamıştır. Maue'nin tespit ettiği el yazmasının bir Çince kitap tomarının sol tarafına yazılı olduğu kaydedilmektedir (Elverskog 2020: 50).
Eserden Örnekler
25. bilin tutunup
belinden kavrayıp
26. tonların (sötrörü)
elbiselerini
27. eginlerin üze kolların (u)rup
kollarını omuzlarına koyarak
28. 2 (=iki) eginlerin açıp
iki omuzların açıp
29. kolların kemişmek kılıp
kollarını atıp
30. Kuja bödigçiler teg t(i)p
Kuja dansçıları gibi deyip
31. iliglerin arkaşmak üze
ellerini sıkmak üzere
32. küpçüküg
heybeyi
33. t/na si tu
t/na si tu
34. yag
yağ
35. ya süt
ya da süt
36. çak
çak
37. kakaç
kir
38. açmış
açmış (Maue 1996:5)
Kaynakça
Barutçu-Özönder, F. Sema (2002). "Eski Türklerde Dil ve Edebiyat", Türkler: C. 3, Ankara, s. 481-501.
Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı, Çevirenler: Mustafa Ağca, Dilek Uzunkaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
Maue, Dieter (1996). Alttürkische Handschriften. Teil 1: Dokumente in Brahmi und tibetischer Schrift [Eski Türkçe El Yazmaları. Bölüm 1: Brahmi ve Tibet Yazılı Eserler]. VOHD 13, 10. Stuttgart: Franz Steiner Verlag: Nr. 2, s. 2-18. Tıpkıbasım: 1. levha.