SARVÂSTİVADA VİNAYAVİBHANGASI
vinaya
?

ISBN: 978-9944-237-87-1


Eski Uygur dönemine ait bir vinaya metni.

Budist Uygur Edebiyatı içerisinde yer alan ve Tripitaka (Uygurcada üç erdini, üç agılık) adı verilen külliyatı oluşturan eserler vinayalar, sūtralar ve abhidarmalar olarak bilinmektedir. Bunlardan vinayalar; manastır cemaatinin, Budist rahip ve rahibelerin hayatını, günlük yaşamlarını düzenleyen kuralları içine alan eserlerdir (Barutçu Özönder 2002: 474). Vinayavibhanga , bu vinayalardan biri olup Budizmin “Sarvāstivāda” ekolüne aittir. Sarvāstivāda Budizm okulunun tarihi, MÖ 2. ila 1. yüzyıllarda kuzey Hindistan'da ayrı bir grup olarak yükselişinden başlar, 7. yüzyıla kadar uzanan geniş bir zaman dilimine ve büyük bir coğrafi alana uzanır. “Sarvāstivāda”, Sanskritçe sarvam asti'den türetilmiştir, yani esasen “her şey vardır/her şey vardır” anlamına gelir. Vinayavibhanga ise Pratimoksa üzerine yapılan açıklamaları içermekte, . genel suç kategorilerinden bahsetmektedir. Her suç için dört madde yer almaktadır. Eser, bu dört madde kuralın nasıl ortaya çıktığını anlatan bir öyküden, Pratimoksa kuralından, kural hakkında ayrıntılı bir açıklamadan ve kurallara yönelik ortaya çıkabilecek istisnaların koşullarını açıklayan öykülerden oluşmaktadır (Elverskog 2020: 50).

Sarvâstivada Vinayavibhanga'sı ile ilgili yayın, Maue'ye aittir. Dieter Maue, çalışmasında (1996) bahsi geçen vinayanın bir parçası olan, Brahmi alfabesiyle yazılmış Sanskritçe-Uygurca iki dilli bir metni tespit etmiş ve yayımlamıştır. Maue'nin tespit ettiği el yazmasının bir Çince kitap tomarının sol tarafına yazılı olduğu kaydedilmektedir (Elverskog 2020: 50). 

Eserden Örnekler


25. bilin tutunup

belinden kavrayıp

26. tonların (sötrörü)

elbiselerini

27. eginlerin üze kolların (u)rup 

kollarını omuzlarına koyarak

28. 2 (=iki) eginlerin açıp 

iki omuzların açıp

29. kolların kemişmek kılıp

kollarını atıp

30. Kuja bödigçiler teg t(i)p

Kuja dansçıları gibi deyip

31. iliglerin arkaşmak üze

ellerini sıkmak üzere

32. küpçüküg

heybeyi

33. t/na si tu

t/na si tu

34. yag

yağ

35. ya süt

ya da süt

36. çak

çak

37. kakaç

kir

38. açmış

açmış  (Maue 1996:5)



Kaynakça


Barutçu-Özönder, F. Sema (2002). "Eski Türklerde Dil ve Edebiyat", Türkler: C. 3, Ankara, s. 481-501.

Elverskog, Johan (2020). Budist Uygur Edebiyatı, Çevirenler: Mustafa Ağca, Dilek Uzunkaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.

Maue, Dieter (1996). Alttürkische Handschriften. Teil 1: Dokumente in Brahmi und tibetischer Schrift [Eski Türkçe El Yazmaları. Bölüm 1: Brahmi ve Tibet Yazılı Eserler]. VOHD 13, 10. Stuttgart: Franz Steiner Verlag: Nr. 2, s. 2-18. Tıpkıbasım: 1. levha.

Atıf Bilgileri


Ersoy, Gülser. "SARVÂSTİVADA VİNAYAVİBHANGASI". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sarvastivada-vinayavibhangasi-tees-1988. [Erişim Tarihi: 09 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TÂRÂ-EKAVİMŞATİSTOTRA Kalım Keyşi Dr. nurdan besli
Görüntüle
2 XUANZANG BİYOGRAFİSİ ŞİNGKO ŞELİ TUTUNG Dr. Öğr. Üyesi Hakan Aydemir
Görüntüle