Gelibolulu Sürûrî tarafından yazılan Bahru’l-Ma’ârif isimli belâgat kitabının edebî sanatlara dair ikinci bölümü.

Süleymaniye Kütüphanesi, Aşir Efendi Koleyksiyonu, Nu: 430’da Sürûrî adına kaydedilen el-Makâletü's-Sâniyye fi's-Sanâyi'i'ş-Şi'riyye başlıklı yazma, müstakil bir eser olmayıp Bahrü’l-Ma’ârif’in üç ana bölümünden ikincisidir. Bu bölüm Reşidüddin-i Vatvat (ö.583/1177)’ın Hadâ’iku’s-sihr fî Dekâ’ikı’ş-Şi’r isimli Farsça belâgat kitabının muhtasarıdır. Belâgatın bedi bahsiyle ilgili bu bölümde toplam 56 edebî sanat manzum ve mensur metin örnekleriyle birlikte verilmiştir. Edebî sanatlara verilen örneklerin çoğu Arapça ve Farsça olup Türkçe örneklerin sayısı azdır. Müellif bazı yerlerde Arapça ibare ve beyitleri tercüme etmiştir. Metinde verilen edebî sanatlar sırasıyla şunlardır: Tarsi’, tecnîs, iştikâk, seci’, maklûb, reddü’l-‘acûz ‘ale’s-sadr, tezât, i’nât, tazmînü’l-müzdevic, isti’âre, mürâ’atü’n-nazîr, el-medhü’l-müvecceh, muhtemilü’z-zıddeyn, te’kîdü’l-medh bi-mâ yüşbihü’z-zemm, iltifât, îhâm, teşbîh, siyâkatü’l-a’dâd, tensîkü’s-sıfat, i’tirâzu’l-kelâm kable’t-tamâm, haşv, el-mütelevvin, irsâl-i mesel, zü’l-kâfiyeteyn, tecâhül-i ‘ârif, e’s-su’âl ve’l-cevâb, muvaşşâh, murabba’, musammat, mülemma’, mukatta’, muvassal, hazf, menkût, rakta, hayfâ, musahhaf, mu’ammâ, lugaz, mükerrer, tazmîn, iğrâk, cem’/tefrîk/taksîm, tefsîr-i celî/tefsîr-i hâfî, mütezelzil, müreddef, istidrâk, zü’l-kafiyeteyni’l-mahcûb, el-kelâmu’l-câmi’, ta’accüb, leff ü neşr, hüsn-i ta’lîl, hüsn-i matla’, hüsn-i tahallus, hüsn-i makta’, hüsn-i taleb.

Edebî sanatlar anlatıldıktan sonra verilen yüz beyitlik Türkçe bir kasideyle teorik bilgiler örneklendirilmiştir. Şehzâde Mustafa (ö.1541) için yazılan bu kasidenin her bir beyti eserde ele alınan edebî sanatlara örnektir (Güleç 2001: 234).

Sanayiü’ş-Şi‘riyye, ayrı bir eser olmadığı için müstakil bir çalışmaya da konu olmamıştır. Ancak Bahrü’l-Ma’arif üzerine yapılan doktora çalışmasında (Şafak 1991) adı geçen belâgat kitabının tamamıyla birlikte bu bölümün de transkripsiyonlu metni verilip, incelemesi yapılmıştır.

Yazarın biyografisi için bk. “Sürûrî, Musliheddin Mustafa (Şârih-i Mesnevî)”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sururi-musliheddin-mustafa-sarihi