Riyâzî’nin, mesnevi nazım şekliyle, “mef’ûlü/mefâ’ilün/fe’ûlün” vezninde kaleme almış olduğu 1054 beyitten müteşekkil sâkî-nâmesi. Sâkî-nâme’nin ne zaman yazılmış olduğu tam olarak bilinmemekle birlikte, Kâf-zâde Fâ’izî (ö. 1031/ 1622) tarafından 1027/1618 yılında kaleme alınmış olan bir mektupta eserin isminin geçmesi, metnin söz konusu tarihten önce yazılmış olduğunu gösterir niteliktedir (Açıkgöz 1988: 73). Ayrıca, Sâkî-nâme'de bir içki yasağından bahsedilmesi (Açıkgöz 1988: 81), eserin telif tarihiyle ilgili bir ipucu vermektedir. Söz konusu yasağın, Sultan I. Ahmed (salt. 1603-1617) tarafından getirilen içki yasağı olduğu, Riyâzî’nin, 1018/1610 yılında kaleme aldığı (Açıkgöz 2017: 5) Riyâzü’ş-Şu’arâ adlı tezkiresinde de bu hususun zikredilmiş olmasından anlaşılmaktadır (Açıkgöz 1988: 73). Bu minvalde Sâkî-nâme, I. Ahmed'in cülus ettiği yıl olan 1011/1603'ten sonra, Riyâzü'ş-Şu'arâ'nın telif edildiği sene olan 1018/1610'dan da önce yazılmış olmalıdır (Açıkgöz 1988: 73; Açıkgöz 1990: 28). Şair, eserin telif sebebini, “İgrâ-yı Tama’-ı Sühan-sâz Berâ-yı Nazm-ı Sâkî-nâme” başlığı altında, âşıkların ağızlarının suları akarcasına okuyup beğenecekleri bir eser meydana getirmek, türün ilk örneklerini veren Ebû Nüvâs (ö. 198/ 813[?])’ı unutturmak ve 4500 beyitlik, hacimli Sâkî-nâme’siyle bilinen Zuhûrî-i Türşîzî (ö. 1025/ 1616)’yi imrendirmek olarak belirtmektedir. Ayrıca İşret-nâme’siyle meşhur Revânî (ö. 930/ 1523-24)’nin de adını zikreden Riyâzî, eserini söz konusu metne bir nazire olarak yazdığına işaret etmektedir (Açıkgöz 1988: 74).

Sâkî-nâme, tevhid, na’t ve “İgrâ-yı Tama’-ı Sühan-sâz Berâ-yı Nazm-ı Sâkî-nâme”, “İbtidâ-yı Sâkînâme”, “Sıfât-ı Bezm-i Bâde”, “Sıfât-ı Şeb-i İşret”, “Sıfât-ı Subh”, “Sıfât-ı Humar”, “Sıfât-ı Hamyâze”, “Sıfât-ı Katre”, “Evsâf-ı Dil”, “Sıfât-ı Aşk”, Gâlib-i Harîfî-i Bâde ber-Akl”, “Sıfât-ı Bahâr”, “Sıfât-ı Rutûbet”, “Sıfât-ı Meyhâne”, “Sıfât-ı Riyâ vü Tevbe der-Bahâr”, “Fenâyî-i Dehr-i Denî”, “Bî-vefâyî-i Ebnâ-yı Zamâne”, “Sıfât-ı Sermâ”, “Sıfât-ı Şebâb”, “Hitâb-ı Sâkî”, “Sıfât-ı Girye-i Mestâne”, “Sıfât-ı Sâkî”, “Sıfât-ı Temmûz”, “Leb-i Deryâ”, “Yasak”, “Hitâb-ı Zâhid”, “Güşâden-i Meyhâne”, “Der-mükeyyifât”, “Evsâf-ı Mey-gede”, “Sıfât-ı Pîr-i Mugân”, “Sıfât-ı Mey”, “Hâtime-i Mey-hâre”, “Sıfât-ı Mihr-cân”, “Hâtime”, “Beyân-ı Mevâni’” ve “Kasemiyât” başlıklı bölümlerden müteşekkildir (Açıkgöz 1988: 74-75). Eserdeki her bölümün başında konuya uygun bir rubai eklenmiştir. Eser, tahkiyevî bir metin olup vak’a, şahıslar, zaman, mekân ve dekoratif unsurların birbirleriyle ilişkileri çevresinde kurulmuştur. Metinde genel olarak içkinin, içki meclisinin, bu mecliste bulunanların, içki kaplarının ve musiki aletlerinin tasvirleri yapılmış, psikolojik tahlillere yer verilerek dönemin insanının dünya ve insak telakkisi ele alınmış, getirilen içki yasağıyla meyhanelerin kapatılmasının ve daha sonra tekrar açılmasının insanlar üzerindeki etkilerinden bahsedilmiş, aşkın mahiyeti ve gönül hakkında yorumlar yapılmıştır (Açıkgöz 1988: 75). Muhtevasından anlaşılacağı üzere eserde, hamriyyât türü metin içeriğinin yanı sıra devrin olaylarından hareketle yapılmış psikolojik ve sosyolojik tahlillere ve dönemin dinî ve kültürel hususiyetlerine de yer verilmiş olup metin, bu yönüyle oldukça dikkat çekici bir hâl almıştır. Eserin çeşitli kütüphanelerde tespit edilen 44 nüshası mevcut olup bu husus, metnin rağbet görüp okunduğunu gösterir niteliktedir (Açıkgöz 1990: 29).

Eser üzerine, Birsen Aydınbaş (1968), Mevlüt Tezcan (1970), Emin İmrag (1974) ve Kadir İriş (1979) tarafından birer mezuniyet tezi ve Namık Açıkgöz (1986) tarafından, şairin diğer eserlerini de ihtiva eden bir doktora çalışması yapılmıştır. Ayrıca yine Namık Açıkgöz tarafından eser üzerine bir makale kaleme alınmıştır (1988).

Şairin biyografisi için bk. “Riyâzî, Mehmed Riyâzî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riyazi-mehmed-riyazi-efendi