SÂHİL-NÂME (FENNÎ)
İstanbul'un sahil semtlerini konu alan eser
Fennî, Hacı Mustafa (d. ?/? - ö. 1158/1745-46)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Mustafa Fennî'nin (d. ?/? - ö. 1158/1745-46) İstanbul’un sahil semtlerini konu alan eseri. Sâhil-nâme, 63 beyitten müteşekkil bir manzumedir. Eserin metni şairin Dîvân nüshalarında yer almasının yanında müstakil olarak çeşitli mecmualarda da bulunmaktadır. Sâhil-nâme, ayrıca Arap harfli olarak da basılmıştır (Fennî 1327). Eser, mesnevi nazım şekli ve aruzun remel bahri kalıplarından "fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün" kullanılarak nazma çekilmiştir.

Mustafa Fennî, bu mesnevisinde İstanbul’un Avrupa yakasındaki Galata semtinden başlayarak sahilden sırayla Mumhâne, Tophane, Salıpazarı, Fındıklı, Kabataş, Dolmabahçe, Beşiktaş, Ortaköy, Kuruçeşme, Arnavutkaryesi, Arnavutköy, Hasankalfa, Bebek, Kayalar, Rumelihisarı, Şeytan Akıntısı, Baltalimanı, Emirgan, İstinye, Yeniköy, Tarabya, Kefeli, Büyükdere, Sarıyer, Rumeli Hısnı, Karataş, Rumeli Feneri semtlerini anmış daha sonra oradan İstanbul’un Anadolu yakasına geçerek yine sırayla bu yakadaki Anadolu Feneri, Soğuksu, Kavak, Umuryeri, Değirmenlik, Hünkariskelesi, Yalıköy, Beykoz, Sultaniye, İncirli, Paşabahçe, Çubuklu, Kanlıca, Körfez, Anadolu Hisarı, Göksu, Küçüksu, Kandilli, Vaniköy, Kuleli, Çengelköy, Beylerbeyi, İstavroz, Kuzguncuk, Öküzlimanı, Üsküdar, Şemsipaşa, Şerefabad, Ayazma, Salacak, Kızkulesi, Kavakbahçesi, Haydarpaşa, Kadıköy, Fenerbahçe semtlerini şiirine konu etmiştir. Mustafa Fennî, son olarak Adalar’dan bahsederek eserini tamamlamıştır. Şair, 63 beyitlik eserinde İstanbul’un 64 sahil semti ve yerleşim yerini zikretmiştir. Şairin eserine konu ettiği yerler günümüz İstanbul’unun Beyoğlu, Beşiktaş, Sarıyer, Beykoz, Üsküdar, Kadıköy ve Adalar ilçeleri sınırları dahilinde kalan semt ve yerleşim yerleridir.

Fennî, eserinde andığı semtlerin döneminde ön plâna çıkan özelliklerinden bahsetmenin yanında semt isimlerini kullanarak sıklıkla çeşitli söz ve mana oyunları da vücuda getirmiştir. Şair, eserine konu ettiği semtlerin adlarını genellikle tevriyeli olarak kullanmış ve bu sayede eserinde anlam zenginliği yakalamıştır. Sâhil-nâme’nin dili oldukça sade ve akıcıdır. Bu tarz manzumelerin bilinen ilk ve en güzeli olarak kabul edilmektedir. 18. yüzyıl şairlerinden Derviş Hilmî Dede (ö. 1769-70) mesnevi nazım şekliyle Mustafa Fennî’nin Sâhil-nâme’sine nazire yazmıştır. Daha sonra İzzet Efendi (ö. 1797-98) de kaside nazım şeklini kullanarak bir sahilnâme kaleme almıştır.

Mustafa Fennî'nin Sahil-nâme’sinin Latin harfli metni Fevziye Abdullah Tansel (1976: 331-346), tenkitli metni ise Nihat Öztoprak (2004: 111-148) tarafından yayımlanmıştır. Daha sonra Hacı İbrahim Demirkazık, Mustafa Fennî’nin Dîvân’ını konu alan doktora tezinde Sâhil-nâme’nin tenkitli metnine de yer vermiştir (2009: 690-695).

Şairin biyografisi için bk. “Fennî, Hacı Mustafa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fenni-haci-mustafa

Eserden Örnekler


Sâhil-nâme

Hep galat sözle geçürdi gününi ᶜâşık-ı zâr

Galata zevkine gitmiş meger agyâr ile yâr


Kesret-i keyf ile rind gice fitîli almış

Der-i Mûm-hâne’de varmış seherî mûm olmış


Hele sekdürme suhanlarla bugün tavrı garîb

Falya virmiş gibi Tophâne’de yâr ile rakîb


Baglanup kalmış iken zülf-i siyeh-kârında

Savdı başdan beni âhir Salıbazarı’nda


Tutsa uşşâk mahaldür kırılur gibi taraf

Buldı ol gözleri bâdâm ile Fındıklı şeref


Seng-dil âfeti nerm eylemese meyle her ân

Hîç tehî mi tayanurdı Kabataş’a rindân


Kalmadı kimsede hîç nân alacak bir akçe

Serv-kadler ile pür olalı Tolmabâgçe


Tıfl iken saña hırâm-ı yedi ögretdügi-çün

Dilerüm Hak’dan anı kim o Beşik taş olsun


Oldı dil olmış iken kayd-ı cihândan reste

Ortaköy’de yine bir mûy-miyâna beste


Eylemekden o mehüñ şahs-ı firâkıyla savaş

Gözlerümde Kurıçeşme gibi hîç kalmadı yaş


Takılup ardına âl ile rakîb-i nâ-pâk

Arnavud Karyesi’ne gitmiş o şûh-ı dellâk


Yaralı bir güzelüñ aşkı ile dîde-i ter

Arnavudköyi akındısı gibi turmaz akar


Hû çeker rûh-ı Hasankalfa nevâ-yı meste

Pîş-gâhında okundukça hüseynî beste


Oldı muhtâc göñül tıflı cevân-ı gayra

Gitmeyince Bebek’e merdüm-i dîdem seyre


Fiske taşıyla eger ürker ise gülşenden

Bülbül-i zâra Kayalar kadar olmaz mesken


Yârı agyâr ideyüm sandı çü zevrakda kenâr

Topa tutılmışa döndürdi ahâlî-i Hisâr (Öztoprak 2004: 134-135).

Kaynakça


Demirkazık, Hacı İbrahim (2009). 8. Yy. Şairi Mustafa Fennî, Divan (İnceleme-Tenkitli-Metin-Dizin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.

Fennî (1327). Sâhil-nâme-i Merhum Fennî. İstanbul: Uhuvvet Matbaası.

Kaplan, Yunus (2015). "Klasik Türk Edebiyatında Sahil-nâmeler ve Derviş Hilmî Dede’nin Sâhil-nâmesi". Route Educational and Social Science Journal, 2 (2),:148-159.

Öztoprak, Nihat (2004). “Fennî ve İzzet Efendi’nin Sahilnameleri ve Bu Sahilnamelerde Üsküdar”. Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (11): 111-148.

Tansel, Fevziye Abdullah (1976). “Divan Şairlerimizden Fennî’nin Boğaziçi Kıyılarını Canlandıran Mesnevîsi: Sâhil-name”. Belleten, 40 (158): 331-346.

Atıf Bilgileri


Demirkazık, Hacı İbrahim. "SÂHİL-NÂME (FENNÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/sahil-name-fenni. [Erişim Tarihi: 25 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (FENNÎ) Fennî, Hacı Mustafa Dr. Kadriye Hocaoğlu Alagöz
Görüntüle
2 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
3 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
4 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
5 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
6 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
9 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
10 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
11 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle