SAHÂ'İFÜ’L-AHBÂR (NEDÎM)
Müneccimbaşı Tarihi’nin Türkçe çevirisi
Nedîm, Ahmed (d.1092/1681- ö.1143/1730)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Müneccimbaşı Ahmed b. Lutfullah Âşıkî'nin (ö. 1702) Câmi‘ü’d-Düvel veya Sahâ'ifü’l-Ahbâr fi Vekâyi‘i’l-A‘sâr adıyla da bilinen Arapça umumi tarihinin şair Nedîm (d. 1092/1681 -  ö.1143/1730) tarafından yapılan çevirisi. Eserin mukaddimesinde, Damat İbrahim Paşa’nın emir ve fermanı üzerine Nisan 1720’de tercümeye başladığını ifade eden Nedîm, 13 Mayıs 1730 tarihinde tercümesini tamamlayıp sonuna bir kıta ekleyerek Damat İbrahim Paşa’ya sunmuştur. Eserin başında ve sonunda yer alan ifadeler, Sahâ'ifü’l-Ahbâr’ın bizzat Nedîm tarafından tercüme edildiğini yansıtacak niteliktedir. Fakat Dâyezâde Mustafa (ö. 1753’ten sonra)’nın Selimiyye adlı risalesinin Müstakimzade Süleyman Sadeddin (ö. 1202/1788) tarafından istinsah edilen bir nüshasının derkenarına yazılan notta Müneccimbaşı Tarihi’nin Nedîm’in de içinde bulunduğu; Vehbî, Neylî, Râşid, Çelebizâde Asım, Râzî, İlmî, Suphî, Rûhî, Hıfzî, Reis Mustafa Efendi ve Müstakimzâde Mustafa’dan oluşan bir heyet tarafından tercüme edildiği belirtilmektedir (Dâyezâde Mustafa 2019: 38, dn. 41). Müstakimzade’nin düştüğü tahmin edilen bu derkenar kaydına istinaden Mehmet İpşirli (1987: 33-42) ve Ahmet Ağırakça (2014: 48) da eserin Nedîm'in de içinde bulunduğu bir heyet tarafından tercüme edildiği kanaatindedirler. Fakat Sahâ'ifü’l-Ahbâr’ın tamamı değilse bile çok büyük bölümünü oluşturan Osmanlılara dair kısmının Nedîm tarafından tercüme edildiği, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi TY. 6090 kayıtlı müellif nüshasından anlaşılmaktadır.

Sahâ'ifü’l-Ahbâr Tercümesi  uzunca bir süre Arapça orijinalini unutturacak kadar ilgi görmüştür. 1285 (1868-1869) yılında üç cilt hâlinde İstanbul’da Matbaa-i Âmire’de basılmıştır. Müneccimbaşı Tarihi’ni tercüme eden çağdaş araştırmacılar da Arapça orijinalinin yanı sıra eserin bu tercümesini kullanmışlardır (Erünsal 1975; Ağırakça 2014).

Şairin/mütercimin biyografisi için bk. "Nedîm, Ahmed". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/Nedîm-ahmed

Eserden Örnekler


... Merhum Derviş Ahmed Efendinin cem‘ ü tesvîd etdiği Sahâifü’l-Ahbâr nâm târihin müzâkeresi güzerân edip ol gûne bir gevher-i nâyâb-ı genc-i sadef müsvedde kalmak nâsezâ ve ol gûne bir nakş-ı abkarî ile safahât-ı eyyâm münakkaş olmamak nârevâ görülmekle ol mecmû‘a-i nefîsenin bâ’is-i şuyû‘ u intişârı olmak içün tekellüfât-ı münşiyâneden sâde Türkî lisâna nakl u terceme olunmasını irâde buyurup ol hidmet-i celîleyi bu bendelerine emr ü fermân ve küleh-gûşe-i fahr u mübahâtini müvâzî-i fark-ı farkadân buyurmaları ile itâ‘at ve imtisâline bin cân ile mübâderet ve işbu bin yüz otuz iki senesi Cemâziye’l-âhiresinde sûret-i tercemeyemübâş eret olundu. (Nedîm 1285/1868-69: 5-6).

Kaynakça


Ağırakça, Ahmet (2014). Osmanlı Devletinin Kuruluş Tarihi (1299-1481) Camiü'd-Düvel. İstanbul: Akdem Yay.

Dâyezâde Mustafa (2019). Selimiyye: İnceleme-Çevirimetin-Sadeleştirme. haz. Cihan Okuyucu. Ankara: TTK Yay.

Erünsal, İsmail E. (1975). Müneccimbaşı Tarihi. İstanbul: Tercüman Yay.

İpşirli, Mehmet (1987). “Lâle Devrinde Teşkil Edilen Tercüme Heyetine Dair Bazı Gözlemler”. Osmanlı İlmî ve Meslekî Cemiyetleri 1. Millî Türk Bilim Tarihi Sempozyumu 3-5 Nisan 1987.  haz. Ekmeleddin İhsanoğlu. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Yay.

Nedîm (1285/1868-69). Tercüme-i Sahâifü'l-Ahbâr. İstanbul: Matbaa-i Âmire.

Atıf Bilgileri


Macit, Muhsin. "SAHÂ'İFÜ’L-AHBÂR (NEDÎM)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/saha-ifu-l-ahbar-nedim. [Erişim Tarihi: 25 Nisan 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (NEDÎM) Nedîm, Ahmed Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
2 TERCÜME-İ IKDU’L-CÜMÂN FÎ TÂRÎHİ EHLİ’Z-ZAMÂN (NEDÎM) Nedîm, Ahmed Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle
3 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
4 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
5 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
6 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
7 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
8 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
9 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
10 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
11 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
12 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle