Güftî’nin Şâh u Dervîş’i, 1061/1650-51 tarihinde aruzun “müfte’ilün müfte’ilün fâ’ilün” kalıbıyla kaleme alınmış 628 beyitlik bir aşk mesnevisidir. 

Fuad Köprülü, Şâh u Dervîş için “Şairin Bahâyî Efendi nâmına nazma başlayıp -elimizdeki nüshaya nazaran- ikmâl edemediği Şâh u Dervîş tercümesi, onun bütün muâsırları gibi Acemâne edadan kurtulamamakla beraber, kuvvetli bir nazım lisanına mâlik olduğunu göstermektedir.” ifadelerini kullanmaktadır (Köprülü 1928: 1750). Fakat eldeki nüshadan, eserin Şeyhülislâm Bahâyî Efendi’ye sunulduğu tespit edilememektedir (İnan 2006: 31). Ayrıca eserin tercüme olup olmadığını ortaya koyabilmek, -başta Hilâlî’nin eseri olmak üzere- Güftî’den önce yazılan Şâh u Dervîş mesnevilerinin incelenmesini ve bu eserlerle mukayeseli bir çalışma yapılmasını gerekli kılmaktadır. Zira Güftî, eserinde Şâh u Dervîş’in bir tercüme olduğu bilgisini vermemektedir (2006:34).

Eserin telif sebebi, Teşrîfatü’ş-Şu'arâ ile benzerlik göstermektedir. Şairin, çektiği mihnetlerden dem vurduğu ve talihsizliğinden yakındığı bir girişten sonra Güftî, bu düşüncelere gark olmuşken uykuya dalar ve bir rüya görür. Rüyasında yeşiller içerisinde göz alıcı bir kasra şahit olur ve bu kasırda uzun boylu bir güzele tesadüf eder. Ona derdini anlatır. Güftî’nin karşılaştığı bu güzel de kendisinden övgüyle bahseder. Şairin mazhar olduğu bu iltifat, Şâh u Dervîş’in telif edilmesinin başlıca sebebidir (2006:32-33).

Eser, temelde üç ana başlık (giriş, konu, sonuç) hâlinde toplanabilecek 27 bölümden oluşmaktadır (2006:36) Şâh u Dervîş, bir şehzâde ve derviş arasında geçen ve yaşanan birtakım hadiseler neticesinde mutlu sonla biten bir aşkı konu edinir. Bununla birlikte eserde iki müstakil hikâye daha mevcuttur (İnan 2006:40-51). Eserlerinde genel itibariyle ağır bir dil kullanan Güftî, burada da Arapça-Farsça kelime ve terkip ağırlıklı bir dil tercih etmiştir (İnan 2006: 91-93).

Eserin bilinen tek nüshası, Yapı Kredi Sermet Çifter Araştırma Kütüphanesi 599 numarada kayıtlı yazmanın “1b-19a” sayfalarında bulunmaktadır (İnan 2006: 30-31,38). Eser üzerine Murat Umut İnan ve Teymur Erol tarafından iki yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (İnan 2006; Erol 2009).

Şairin biyografisi için bk. "Güftî, Ali." Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/gufti-ali