Arayıcı-zâde Ferdî’nin 1183 beyitten oluşan mesnevisidir.  Mesnevi, 28 beyitlik tevhid, 91 beyitlik münacat, 42 beyitlik naat, 241 beyitlik miraciye, 37 beyitlik Sultan III. Ahmed adına “mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün mefâ'îlün” vezni ve kaside nazım biçimiyle kaleme alınmış bir methiye, 685 beyitlik "Dâsitân" ve herhangi bir başlık altına alınmamış olmakla birlikte "Dâsitân"ın ardından gelen 59 beyitlik hatime bölümlerinden oluşmuş olup aruz vezninin hafif bahrinin "fe'ilâtün mefâ'ilün fe'ilün" kalıbı ile nazmolunmuştur. Eserin nüshasında telif tarihine dair herhangi bir kayda rastlanmazken mesnevinin sunulduğu kişinin Sultan III. Ahmed olduğu ve kasidenin sonunda padişahın cülûsuna düşürülen bir tarih bulunduğu göz önüne alınırsa manzumenin 1115/1703 tarihinde yazılmış olduğu düşünülebilir.

Münacat, naat ve miraciye bölümlerinde, Allah’ın ve Hz. Muhammed’in övgüsü geleneksel çerçevenin dışına çıkmaz. Sultan III. Ahmed için nazmedilen kasidede, padişahın övgüsünün yanında bu dönemde zenginliğin artması, emniyet memurlarının gücünü kötüye kullanmamaları, meyhanecilerin ölçüyü aşmamaları, huzur ve barışın varlığı gibi devrin özelliklerini yansıtan bilgiler verilir. Sad-nâme adıyla da anılan Hikâye-i Erdeşîr ü Şâpûr mesnevisi, Erdeşîr’in babasının kısa bir tanıtımının ardından Erdeşîr’in kim olduğu ve Şah Erdivân’ı yenerek tahta nasıl hâkim olduğu konusu üzerinde yoğunlaşır. Erdeşîr’in şah olduktan sonra Erdivân’ın kızı Nerreşîr’e âşık olup ondan bir çocuk sahibi olması, ardından can korkusu ile Nerreşîr’i katletme girişimi, vezir sayesinde Nerreşîr’in Erdeşîr’in oğlu Şâpûr’u doğurması, tahta varis bırakma kaygısına düşen Erdeşîr’in bir oğlunun olduğunu öğrenmesi ve Şâpûr’un tahta geçerek annesi Nerreşîr ile babası Erdeşîr’i bir araya getirme çabası hikâyeyi oluşturur. Bu noktada eserin ana kahramanlarının yanında etkili olan kişi vezirdir. Bütün bu olayların bir sonuca ulaşmasında bilgisini ve çabalarını esirgemeyen vezir, Ferdî’nin kaleminde devlet kapısında görev yapan vezirlere adeta örnek teşkil edebilecek bir şahsiyete bürünür. Vezirin ağzından duyulan bu dünyaya ve öbür dünyaya ait öğütler açısından da ilgiyi hak eden eser; haset, dostluk, insanlık, akıl, din, hikmet gibi konularda Erdeşîr, Nerreşîr ve Şâpûr’un şahsiyetinde okuyucuya seslenir.

 Ferdî’nin mesnevinin tevhid, münacat, naat gibi bölümlerinde ağır bir dile başvurduğu görülse de zaman zaman sade dili tercih etmesi, özellikle karşılıklı konuşmaların olduğu beyitlerde konuşma diline yaklaşması dikkat çeker. Buna karşılık bazı beyitlerde anlaşılması zor bir üslûp kullanması ve bazılarında aruzu hakkıyla uygulayamaması onun şairlik gücünün zayıflığını gösterir. Ayrıca gerek savaş sahnelerinin ortaya konulduğu beyitlerde gerek betimlemelerde şair, kuru bir tarzın ötesine geçmeyi başaramamıştır. (Ercan 2008: 5-13)

Eserin nüshası Süleymaniye Kütüphanesi, Hamidiye 1047’de kayıtlıdır. Metin yayımlanmıştır. (Ercan 2008)

Şairin biyografisi için bk. “Ferdî, Hüseyin Arayıcı-zâde Hüseyin Ferdî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ferdi-huseyin-arayicizade-huseyin