Sadık Rifat Paşa'nın 1700'lü yılların ikinci yarısından sonra cereyan eden Rusların Osmanlı Devleti üzerindeki yıkıcı etkileri, kale saldırıları, Hristiyan toplumların Osmanlı'dan kopuşunu sağlaması, ayaklanmaları kışkırtması ve Osmanlı donanması üzerindeki olumsuz etkileri üzerine yazılan tarih notları ve hatıra risalesi. Tanzimat dönemi aydınlarından olan Mehmet Sadık Rifat Paşa, devletin üst kademelerinde görev yapan, Avrupa elçilik görevlerinde Batı’yı yakından tanıma fırsatı bulan, Osmanlı Devleti’nin içinde bulunduğu sıkıntılı durumları tespit ederek bunlara çözüm yolları arayan bir devlet adamıdır. Rusya Muharebesi Tarihi adlı eserini, tecrübeli bir devlet adamı olmasının katkılarıyla  Rusların Osmanlı'ya yönelik saldırılarını bir kronolojik bakışa dönüştürmesi ve farkındalık oluşturması açısından yazdığı anlaşılmaktadır. Yazarın devletin çöküşünü engellemek için bilim, sanayi ve teknikte öne sürdüğü çözüm yollarını, Rusların saldırılarına karşı da sunduğu eserin satır aralarında anlaşılmaktadır. Sadık Rifat Paşa, saldırılara karşı korunma ve özellikle teknik alanda gelişmişlik düzeyi için  Avrupa’nın taklit edilmesi gerektiğini öne sürer. Batı bu taraflarıyla örnek alınırken yazar, asla onların himayelerine de girilmemesi gerektiği düşüncesindedir. Özellikle onun Avusturya elçiliği sırasında Osmanlı’nın bütünlüğünü korumaya yönelik fikrinde Meterrnich’in etkisi büyüktür (Ortaylı, 1983: 363). Avrupa’nın teknik anlamda ilerlemesi ve Osmanlı’nın parçalanmasına sebep olan milliyetçilik akımının Rusya'nın yoğun bir şekilde kullandığı esere yansıyan bir diğer düşüncedir. Sadık Rifat Paşa’nın kaleme aldığı Rusya Muharebesi Tarihi özellikle Rusların Osmanlı’ya karşı giriştiği hasmane tavırların büyük ölçüde artmasının bir sonucudur. 

1873 yılında basılan Rusya Muharebesi Tarihi elli bölümden oluşur. Eserin ilk bölümünü hamd-ü senâlar ve devletin mevcudiyetinin ebedi olmasına yönelik dualar oluşturur. Dua kısmının ardından Rusların Osmanlı Devleti’ne karşı yürüttüğü acımasız ve sürekli saldırıları konu edilir. Eserde 1700’lü yılların sonu ve 1800’lü yılların ilk yarısında cereyan eden Rusların nüfuz ve gücünü arttırması ve Osmanlı’nın elinde bulunan topraklara yönelik baskılarından söz edilmektedir. Rusların Eflak ve Boğdan’ı Osmanlılardan kopararak kendi hakimiyet alanına almak istemesi, Rumlara verdiği destek ve Akdeniz’de söz sahibi olmak istemesi, gayr-i Müslüm isyanlarının desteklenmesi gibi konulara yönelik tespitler aktarılır. Rus tarafının yapılan anlaşmalara uymadığı ve sürekli kale alma hücumlarında bulunduğu eserin bölümlerinin birçoğunun ana konusudur. Özellikle Osmanlı’nın hakimiyetinde bulunan Tuna Nehri ve etrafındaki kaleler, birer birer zapt edildiği aktarılır. İbrail, İsakçi, Maçin, Köstence, Cedid, Kars, Erzurum kaleleri ve yerleşim yerleriyle beraber Rusların saldırısına uğramış ve birçoğu ellerinde kalmıştır. Eserde İngiltere ve Fransa elçilikleriyle sürekli diplomasi halinde bulunulduğu da yer alır. Rusların Yunanlılarla iş birliği halinde olup İstanbul’u alma emelleri olduğuna dair  istekleri, yazar tarafından eserin bazı bölümlerinde ifade edilir. Eserin geneline bakıldığında Rusların Osmanlı üzerinde oluşturduğu yıkıcı tahribatlar, Batılı devletlerin bu durumu desteklemesi, Osmanlı donanmasının durumu, Akdeniz ve Karadeniz’deki hakimiyet alanları ile ilgili gelişmeler aktarılır.

Şairin biyografisi için bk. “Sadık Rıfat Paşa”.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sadik-rifat-pasa