- Yazar Biyografisi (TEİS)
Abdî - Madde Yazarı: Dr. Hacer SAĞLAM
- Eser Yazılış Tarihi:Bilinmiyor
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Tarih
- Yayın Tarihi:29/11/2021
RÛS-NÂME (ABDÎ)
şiirAbdî
ISBN: 978-9944-237-87-1
19. yüzyıl şairi Şarkîkarahisarlı Abdî'nin eseri. Aruzun "mef'ûlü mefâ'îlü mefâ'îlü fe'ûlün" kalıbıyla yazılan eserin, nazım şekli terkîb-benddir. Yirmi dört bentten oluşur ve her bendi, dokuz beyittir. Son bentler, Abdü’l-Hamîd Han’ın medhine ayrılmıştır.
Manzumede, Rusların tarihte Türklere çeşitli şekillerdeki ihanetleri ve nankörlükleri anlatılır. I. bentte, Ruslar, düşman bir toplum ve “ikinci Nemrûd” olarak anılır. II. bentte, atası Cengiz’in izinden giderek Kırım’ı büyütmek arzusunda olan Şahin Girây Han’ın, Ruslar tarafından nasıl aldatıldığı, Osmanlı’yı değil, Rusları tercih etme hatasında düşmekle nasıl hezimete uğradığı ifade edilir. III. bentte, Rusların Yunanlıları kışkırtarak başlattıkları isyan, iki Avrupa ülkesini de (Fransa, İngiltere) ortak ederek Osmanlı ordusunu bıraktıkları müşkül durum, Osmanlı donanmasının yakılması, beş-altı yıl süren bu savaş sonucunda Yunanlıların bağımsızlığını alması hikâye edilir. Bu süreç sonucunda Müslümanlar, Yunanlıların hâkimiyet kurdukları toprakları ağlayarak terk etmişlerdir. IV. bende, Rusların ihanetlerinin saymakla bitmeyeceğini ifade ederek başlayan şair, Eflak-Boğdan ve Karadağ meselelerinde de Rusların işgale sebep ve destekçi olduğunu belirtir. Sırbistan’ın Osmanlılara savaş ilan etmesinin ardından Karadağ’ın da onlara katılması, Rusların başlattığı sürecin bir sonucudur. Şair, bu bendin vasıta beytinde, Ruslardan bu acıların bin katının çıkartılmasının Müslümanlar için şart olduğunun altını çizer. V. bentte Rusların yaptığı her işin asayişi bozmak üzere olduğu, ne hukuka ne verdikleri sözlere riayetleri olmadığı, ahdinden dönene devlet denemeyeceği ifade edilir. VI. bentte, tüm cihan halkını Ruslaştırmak maksadı ile Rusların devamlı fitne çıkarıp düzen bozan, her beldeye casus tayin edip fesat yayan bir millet olduğu üzerinde durulur. Şair, her iki bendin vasıta beytinde de Ruslara beddua ederek yaptıkları kötülüklerin cezasını çekeceklerini belirtir. VII. bentte, İslâm’a olan kötü niyet ve bakışın bu oyunlarda etkili olduğunun, Rusların İslamiyet'i yeryüzünden kaldırmak maksadı ile hareket ettiğinin altı çizilir. Rusya, helakinin Türklerden olacağını sezmiş, bu nedenle her fırsatta Türkler aleyhine davranmıştır. Zaman zaman Rusları "Moskov" olarak anan şair, Rus neslinin haram-zâde olduğunu ifade eder. Ayrıca, Rusya’nın çıkardığı karışıklıklar neticesinde İngiltere ve Fransa’nın birlik olduğu, ancak neticede Paris Antlaşması ile Rus tehlikesinin ber-taraf edildiği nakledilir. VIII. bentte, Rusya’nın yine fesada girişerek bu defa Girit halkını isyana teşvik ettiği söz konusudur. Nice kan dökülen yerde, Osmanlı birçok zarar uğramıştır. IX., X. ve XI. bentlerde ise, Hersek’te başlayan İslâm düşmanlığının Bosna’da yankılandığını, bu isyanları bastırmakla uğraşırken Osmanlı Devleti’nin Sırp ve Karadağ ile Bulgarların isyanları ile de karşılaştığını dile getiren şair, tüm bunların ardındaki Moskof fitnelerine işaret eder.
Manzumenin devamında Abdî, Rusların tutumunu, İslâm’a düşmanlıklarını tenkit ve tahkir eder. XVIII. bentte, Rusların tahrikine kapılan İran’ın, bu yoldan dönmezse sonunun Şahin Girây Han gibi olacağını ifade eder. Şair, XX. bentten itibaren askerlerimizi, kumandanlarımızı metheder, onlara duada bulunur. XXII. bent Abdü’l-Hamid’in övgüsüne ayrılmıştır. Son bentte ise şair, ordumuza ve milletimize dua, Ruslara ise bedduada bulunur.
Rûs-nâme, şairin, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesinde 207 yazma numarası ile kayıtlı mürettep Dîvân’ının 50b-57b varakları arasında yer alır.
Şairin biyografisi için bk. "Abdî, Şarkîkarahisarlı". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/abdi-sarkikarahisarli
Eserden Örnekler
...
Bir pâdişeh-i âkile muhtâc idik el-hak
Verdi anı da şimdi bize hâkim-i mutlak
Ol şâh-ı felek-kevkebe ıslâh-ı umûra
Bâ-rüşd ü zekâ oldu cülûsunda muvaffak
Ez-cümle sitibdâdı edip der-akab ibtâl
Hürriyyet-i efrâd-ı enâm oldu muhakkak
Der-hâl-i cezâ dîde-i nefy oldular oh oh
Bu emrin aleyhinde olan birtakım ahmak
Bir böyle şeh-i munsıfı görmüş mü bu millet
Şu terk-i sitibdâdla bu oldu musaddak
Vasfında kalır râcil ü der-mânde o şâhın
Meydân-ı sitâyişde devât olsa Ferezdak
Çokdur diyemem nisbetle Nûşirevân'ın
Kalırsa adâletde olan rütbesi el-hak
…
Durdukça cihân bin yaşasın Şâh Hamîd Hân
Râhat bula devrinde bütün sâye-nişînân
(İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi Nu. 207, 50b-57b).
Kaynakça
Abdî-i Karahisârî. Dîvân. İstanbul Üniversitesi Yazma Eserler Kütüphanesi, TY., No: 207.
İslam Ansiklopedisi (2002). "Kırım". C. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 447-450.
Moačanin, Menad (2001). "Karadağ". İslam Ansiklopedisi. C. 24. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 384-385.
Özcan, Abdülkadir (1992). "Boğdan". İslam Ansiklopedisi. C. 6. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 269-271.
Sağlam, Hacer (2011). Abdî-i Karahisârî ve Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
Sağlam, Hacer. "DÎVÂN (ABDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/divan-abdi-tees-3. [Erişim Tarihi: 27 Kasım 2021].
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle | ||
2 | ERZURUM LEHÇESİ SÖZLÜĞÜ (ABDÎ) | Abdî, Şebinkarahisarlı | Prof. Dr. İsrafil Babacan |
Görüntüle | ||
3 | NEV-PEYDÂ / NUTK-I BÎ-PERVÂ İLE AKL-I DÂNÂ BEYNİNDE MUHÂVERE (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
4 | KASİDE-İ OSMANİYE (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle | ||
5 | SÂKÎ-NÂME (ABDÎ) | Abdî, Şarkîkarahisarlı | Dr. Hacer SAĞLAM |
Görüntüle | ||
6 | DİVANÇE (VÂZIH) | Mustafâ Vâzıh | Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN |
Görüntüle | ||
7 | MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) | İbrâhîm Zikrî | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
8 | ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ | Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi | Doç. Dr. Ramazan Ekinci |
Görüntüle | ||
9 | TARÎKÜ'L-İHTİSÂR | Nûrî, Osman Hanyevî | Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu |
Görüntüle | ||
10 | TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ | Mehmed Sabrî | Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz |
Görüntüle | ||
11 | RAVZ-I VERD | Şâkir, Ahmed Paşa | Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek |
Görüntüle | ||
12 | KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) | Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü | Diğer Öznur ÖZER |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (ABDÎ) | Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
14 | MEVLİD (ABDÎ) | Abdî | Doç. Dr. Hasan Kaya |
Görüntüle | ||
15 | TEDRİSÂT-I EDEBİYYE (ABDURRAHMAN FEHMÎ) | Abdurrahman Fehmî | Araş. Gör. MUSTAFA KILIÇ |
Görüntüle |