D'Ennery Clairville ve Albert Mounier'in yirmi beş değişik tabloyu içine alan beş perdelik Fransızca oyununun tercümesi. Hayrullâh Efendi, Paris’te bulunduğu sırada Şatle Tiyatrosu’nda Rothomago adlı simyagere ait bir tiyatro sahneleneceğini bir gazeteden okur ve oyunu izleyince çok latif ve sanatlı olmasının yanı sıra Türkistan’a dair atıflar olduğundan tercümesine karar verir. Tercümede manzum metinlere de yer verir.

Tiyatronun konusu şu şekildedir: Rohtomago isimli bir simyagerin tılsımlı bir saati ve asası vardır. Bu asa kendisinde, saat ise oğlundadır. Rothomago oğluna bir kibar kızı almayı arzu eder. Kızın evinde bir nikâh merasimi tertip edilir. Oğul Rohtomago’nun gelmemesi üzerine nikâh ertelenir. Oğul Rothago’nun evleneceği kız kız ise bir köylüyü sevmektedir. Kız, nikâhın ertelenmesinden çok memnun olur ve sevdiği köylü ile evlenir.

Rothomago Tercümesi, D'Ennery Clairville ve Albert Mounier'in yirmi beş değişik tabloyu içine alan beş perdelik Fransızca oyununun özetlenmiş bir şekilde tercümesidir. Kendi yazdığı Yolculuk Kitabı adlı eserinin 304-330. sayfaları arasındadır. Tercümenin metni İsmail Hami Danişmend tarafından yayımlanmıştır (Türklük, nr. 2, 1 Mayıs 1939, s. 109-122). Söz konusu çeviri, Belkıs Altuniş Gürsoy (2002: 143-159) tarafından Hayrullah Efendi Avrupa Seyahatnamesi adıyla yayımlanan eserde de yer almaktadır.

Yazarın biyografisi için bk. “Hayrî, Hayrullah Hayrî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/hayri-hayrullah-hayri-efendi-mdbir