Riyâzî’nin yazdığı şuara tezkiresi. Tezkire’yi I. Ahmed’e ithaf eden yazar eserini yazmaya 1016/1607 yılında başlamış 1018/1610 yılında tamamlamıştır (Açıkgöz 2017: 5). Yazar eserin dibacesinde eserin adını neden Riyâzü’ş-Şuarâ koyduğunu açıklamıştır: Tezkire'de yer alan şairlerin bazısı çeşitli çiçek özelliği barındırmaktadır, bazısı ise bitkiye benzemektedir bu yüzden yazar eserin ismini şairler bahçeleri anlamına gelen Riyâzü’ş-Şuarâ koymayı uygun görmüştür (Açıkgöz 2017: 5). Riyâzî dibacede anlattığına göre Anadolu’da şiiri ile şöhret kazanan şairlerin hâllerinin ve şiirlerinin kayda geçirilmesi maksadı ile arkadaşlarının teşviki ile bu eseri yazmıştır (Açıkgöz 2017: 5).

Riyâzî eserini dîbâce ve “ravza” adını verdiği iki ana bölümden meydana getirmiştir. Yazar, eserin dibace bölümünde eserini hazırlarken dikkat ettiği hususlar hakkında bilgi vermiş, şiir ve şair konularında fikirlerini beyan etmiştir. Riyâzî’ye göre Tezkire’sinin beş özelliği bulunmaktadır, bu özellikleri “tenbih” başlığı ile sıralamıştır: Birinci özellik okuyanı ve yazanı usandırmamak için uzun uzadıya anlatmaktan kaçınılmıştır; ikinci özellik gerçek şair ile şair geçinenler ve söz sanatlarındaki farklılıklar gösterilmiştir; üçüncü özellik çoğu şairin eserlerine müracaat edilip övgüye değer şiirleri alıntılanmıştır; dördüncü özellik diğer tezkire yazarlarının tarih bilgilerine ve şiirlerin kimlere ait olduğunu bilip bilmemelerine dair “îrâdcikler” (açıklama, der-kenar) düşürülmüştür; beşinci özellik her şair hakkında olabildiğince objektif değerlendirmeler yapılmaya çalışılmış, yanlı değerlendirmelerden kaçınılmıştır (Açıkgöz 2017: 8). Dibace bölümünde daha sonra Riyâzî şiire dair görüşlerini açıklamıştır. Yazar, şiire dair görüşlerini “ifâde” ve “mânâ” kavramları etrafında dile getirip şairlik hakkındaki görüşlerini belirtmiştir. Riyâzî, makbul saydığı şairleri dört kategoriye ayırmıştır: Birincisi manada yaratıcı olanlar, ikincisi önceki manaya yeni bir mana ekleyerek güzelleştirenler, üçüncüsü önce söylenmiş bir manayı güzel bir ifade ile yeniden söyleyenler, dördüncüsü ise önceki manadan başka yeni manalar bulanlar ve bunu öncekilerden iyi yapanlar (Açıkgöz 2017: 9). Tezkire’nin ravza adı verilen ilk bölümünde şair sultanlar, ikinci bölümünde ise Osmanlı coğrafyasında yetişen şairlere yer verilmiştir. İlk bölümde şiir yazan sekiz Osmanlı Sultanı kronolojik olarak yer alırken ikinci bölümde toplam dört yüz yirmi dört şair alfabetik olarak sıralanmıştır (Açıkgöz 2017: 9). Riyâzî, her şairin hayatı, sanatı varsa eserleri hakkında bilgi verip hemen hepsinin ölüm tarihini belirtmiştir. Riyâzî, şairlerin hayatları hakkında kısa bilgi verip şiirlerinden daha çok örnek göstermiştir (İsen vd. 2018: 106). Eser, 16.yüzyılın biyografi ağırlıklı tezkireleri ile 17.yüzyılın antoloji tipi tezkireleri arasında bir geçiş niteliğindedir (İsen vd 2018: 106). Riyâzî, eserini genellikle kısa cümleler ile yazmış ,değer verdiği bazı şairleri anlatırken uzun cümleleri tercih etmiştir. Yer yer secili cümleler kullanmıştır (Açıkgöz 2017: 6).

Yazma eser kütüphanelerinde on bir nüshası bulunan Riyâzü’ş-Şuarâ üzerine Namık Açıkgöz yüksek lisans tezi hazırlamış (1982), daha sonra bu tezi e-kitap olarak yayımlamıştır (2017).

Yazarın biyografisi için bk. “Riyâzî, Mehmed Riyâzî Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/riyazi-mehmed-riyazi-efendi