- Yazar Biyografisi (TEİS)
Hüseyin Âlî Efendi - Madde Yazarı: Doç. Dr. Gülay Karaman
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:28/04/2022
RİYÂZÜ’R-RAHME (HÜSEYİN ÂLÎ EFENDİ)
erkân-ı hamseye dair dinî, ilmî ve edebî eserHüseyin Âlî Efendi (d. ?/? - ö. 1058/1648)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Riyâzü’r-rahme, etkileyici bir anlatım ve sanatkârane bir üslupla kaleme alınmıştır. Döneminin dil ve üslup özelliklerini yansıtan eserde Veysî (ö. 1037/1628) ve Nergisî (ö. 1044/1635) etkisinden söz etmek mümkündür. Eserde Arapça-Farsça kelime ve terkipler yoğun bir şekilde kullanılmış, secili ifadeler, manzum ve mensur alıntılara sıklıkla yer verilmiştir. Cümleler ise genellikle uzundur. Geniş bir birikim ve yüksek bir sanat kabiliyetinin ürünü olan eser, öğreticilik vasfı ile dinî heyecan ve lirizmi ustalıkla birleştiren bir üsluba sahiptir. Anlatım, muhtevaya uygun olarak yer verilen manzum parçalar ve çoğunlukla İslam tarihinin çeşitli dönemlerine ait yaşanmış olayları konu alan çeşitli kıssa ve hikâyelerle zenginleştirilmiştir.
Bursalı Mehmed Tâhir Efendi’nin “nefis bir eser” (1975: 5) yorumu ile tanıttığı Riyâzü’r-rahme, Türk edebiyatında nesir sahasında ortaya konmuş seçkin eserlerden biridir. Allah’ın rahmetinin genişliğini ön plana çıkaran hadisler doğrultusunda müstakil bir konu olarak İslam’ın esaslarını ele alması bakımından orijinal bir eser olmasının yanında döneminin edebî tarzını, dinî ilimlerdeki yaklaşımlarını yansıtması yönüyle de kıymeti haizdir.
Altısı yurt içi kütüphanelerinde, ikisi de yurt dışında olmak üzere eserin toplam sekiz yazma nüshası tespit edilmiştir (bk. Karaman 2020). Riyâzü’r-rahme’nin tenkitli metni yayımlanmıştır (Karaman 2020).
Yazarın biyografisi için bk. “Âlî, Hüseyin Âlî Çelebi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-huseyin-ali-celebi
Eserden Örnekler
Hudâvendâ! Kerîmâ! bi-Hürmet-i ‘âşıkân-ı sâhib-gayret ki dîde-i i‘tibârların müşâhede-i ağyârdan dûhte ve berk-i sûzân-ı ‘aşk-ı İlâhî ile fezâ-yı derûnlarında has u hâşâk-ı mâ-sivâyı sûhte kılmışlardur, şecere-i nâmiye-i mahabbetüni zemîn-i dilümüzde nişânde ve serdî-i sermâ-yı hevâ ve tâbiş-i temmûz-ı heves ile pejmürde sebzezâr-ı gülzâr-ı hâlümüze katarât-ı bârân-ı tarâvet-bahş-ı ihsânun feşânde eyle. İlâhî! Çün bizi teşrîf-i ‘inâyet-tırâz-ı ma‘rifetünle müşerref kıldun, ‘imâme-i girâmî-i ihsân u mağfiretünle dahı ser-efrâz eyle ve âşinâ-yı bahr-ı bî-kerân-ı kerâmet eyledün, güher-sencân-ı gencîne-i tevhîdün miyânında cevâhir-pâşî-i ma‘ânî-i kerîme ile dahı müsellem ü mümtâz kıl. Âmîn yâ Mücîbe’s-sâ’ilîn. Ammâ ba‘d çün tenessüm-i sabâ-yı sabâvetden tebessüm-i sabâh-ı ‘unfuvân-ı şebâba gelince tekmîl-i fünûn-ı ma‘ârife sâ‘î ve sohbet-i efâzıldan iktisâb-ı fezâ’ile sarf-ı mesâ‘î kılup her bâğdan bir semer çîde ve her kândan bir güher tirâşîde eylerdüm. Tâ ki isti‘dâd-ı Hudâ-dâdumda tevşîh-i ‘arâ’is-i ma‘ânîye müsâ‘ade müşâhede kıldum. Gördüm ki sühanverân-ı pîşîn ve hüner-perverân-ı dîrîn bu sâha-i gabrâya pâ-nihâde olup gûşe-gîr-i debistân-ı istifâde iken murabba‘-nişîn-i çâr-bâliş-i ifâde olduklarında her biri nâ’il oldukları mevâ’id-i fevâ’id-i ma‘ârifden nevâle-cûyâna bir behre alıkodılar ki tetebbu‘-ı âsâr-ı kerîmelerinden temettu‘ bulunmak ile sahîfe-i dü-reng-i evrâk-ı rûzgârda nâm-ı nâmîleri pâyidâr kala (Karaman 2020: 71).
Kaynakça
Bursalı Mehmed Tâhir Bey (1975). Osmanlı Müellifleri. hzl. İsmail Özen. C. 3. İstanbul: Meral Yay.
Karaman, Gülay (2020). Hüseyin Âlî Efendi Riyâzü’r-rahme. İstanbul: Hiperyayın.
Zavotçu, Gencay (2009). Rıza Tezkiresi (İnceleme-Metin). İstanbul: Sahhaflar Kitap Sarayı.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN (ÂLÎ, HÜSEYİN ÇELEBİ) | Âlî, Hüseyin Çelebi | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
2 | MÜNŞE'ÂT (ÂLÎ, HÜSEYİN ÇELEBİ) | Âlî, Hüseyin Çelebi | Öğr. Gör. MEHMET ALTINOVA |
Görüntüle | ||
3 | MİFTÂHÜ'R-RAHME (ÂLÎ, HÜSEYİN ÇELEBİ) | Âlî, Hüseyin Âlî Çelebi | Öğr. Gör. İpek Dağlıoğlu |
Görüntüle | ||
4 | LEMEZÂT-I HULVİYYE EZ LEMEÂT-I ULVİYYE (MAHMUD CEMALEDDİN HULVÎ) | Mahmud Cemaleddin el-Hulvî | Diğer Özlem Şamlı |
Görüntüle | ||
5 | AHBÂRÜ’L-'İBER (ZA’ÎFÎ, MUHAMMED) | Za'îfî, Muhammed | Dr. Necmiye Özbek Arslan |
Görüntüle | ||
6 | KIRK HADİS TERCÜMESİ (FEYZÎ-İ KEFEVÎ) | Feyzî-i Kefevî | Prof. Dr. Adem Ceyhan |
Görüntüle | ||
7 | ZÜBDETÜ'N-NESÂYİH VE UMDETÜ'T-TEVÂRÎH (IYÂNÎ) | Iyânî, Cafer Iyânî Bey | Prof. Dr. Osman Ünlü |
Görüntüle | ||
8 | RÂZ-NÂME FÎ MENÂKIBİ'L-ULEMÂ VE'L-MEŞÂYİH VE'L-FUZELÂ (KEFEVÎ HÜSEYİN) | Kefevî, Hüseyin | ismail Aksoyak |
Görüntüle | ||
9 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
10 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
11 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
12 | TUHFE-İ ŞEMSÎ (ŞEMSÎ) | Şemsî, İsfendiyar-zâde Şemsî Ahmed Paşa | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | KARAMAN-NÂME (ŞİKÂRÎ) | Şikârî | Araş. Gör. Mizan Coşkun Özgür |
Görüntüle |