RİYÂZU’L-KUDS (KUDSÎ)
maktel
Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov (d. 1208/1794 - ö. 1262/1846)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Abbaskulu Ağa Bakıhanov'un eseri. Pak Bahçe anlamına gelen bu eser, Bakühanov’un 1820 yılında yazdığı ilk eserlerindendir ve Azerbaycan Türkçesiyle yazılmıştır. Kerbela'da şehit edilen Hz. Hüseyin'den başlayarak Hz. Ali soyundan gelen on dört kişinin hal tercümesini içermektedir.

Riyazü’l-Kuds, Hüseyin Vaiz Kâşifi’nin Ravzatü’ş-Şüheda, Fuzuli’nin Hadikatü’s-Süeda ve Azerbaycanlı bir diğer sair Muhammed Bagır Meclisi’nin Cilâu’l-Uyûn adlı eserlerinin etkisi ile yazılmıştır (Kasımzade, 1960’dan aktaran Bayram 2013:151). Müellif kendisi Dibace’de eseri yazarken Muhammed Bagır Meclisî’nin Cilâu’l-Uyûn  adlı eserinden esinlendiğini, ayrıca Muhammed-i Nişabûrî’nin Ravzatu’l-Vâizîn, Muhammed-i Tagı Kasânî’nin, Aynü’l-Bükâ, Ebu’l-Ferec İsfahânî’nin Makâtilu’t-Tâlibîn eserlerinden yararlandığını da zikretmiştir. Eser, dinî konulu olup şekil ve içerik bakımından Fuzuli’nin Hadikatü’s-Süeda’sını hatırlatmaktadır (Yazıcı 1988: 544).

Eser, Dibace ve on dört bölümden oluşturulmuş ve bölümlerde Şii inancına göre masum olarak telakki edilen şahıslara ayrılmıştır. Eserde Türkçe 711, Arapça 56, Farsça 78 olmak üzere toplam 845 beyte yer verilmiştir. Riyâzü’l-Kuds’ün tek yazma nüshası Azerbaycan Bilimler Akademisi Yazmalar Enstitüsü Kütüphanesi’nde bulunmaktadır. Bu nüsha 1258/1842/43'te Hakverdi b. Meşhedi Ocakverdi Karabâgî tarafından istinsah edilmiştir. Eser hakkında ilk özel araştırma A. Nagısoylu’nun, Bakıhanovu’un “Riyazü’l-Güds” Eseri (Klasik Tercüme Nümunesi Kimi) adlı çalışmasıdır. (Aliyev 2007: 54). Yazar, Riyazü’l-Kuds’ün yazıldığı tarihi “ebced”e göre 1236/ 1820 olarak vermiştir. Buradan da müellifin bu eseri 26 yaşındayken yazdığı anlaşılmaktadır (Bayram 2013: 151).

Şairin biyografisi için bk. “Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kudsi-abbaskulu-aga-bakihanov 

Eserden Örnekler


Ey dil, heves etme bu cihâne

Aldanma süpehr-i cansitâne.

Çox sen kiınini firîbe çekmiş

Ovzâ-i teqellüb-i zemâne.

Bu merheleye nüzul edenler

Tedrîcile oldular revâne

Âxir seni inqüâb-i eyyam

Tîr-İ ecele qiîar nişane.


Heyat-i müsteârm teng olubdur

Götür reğbet bu mülk-i bîvefâdan.

Fezâ-yi güdse âheng-i sefer qıl

Xilâs olmaq dilersense belâdan.

Kesilsin tâğ-i bîdâd ile ol dest

Ki, mezlûme çeker bir tâğ-i bîdâd.

İlâhî, görmesin qem ol sitemkeş

Ki, eyler xâne-yi îmâni berbâd.


Ey gönül! Bu dünyaya arzu duyma, can alıcı talihe aldanma.

Zamanın aldatıcı durumları, senin gibi çok kişiyi kandırmıştır.

Bu dereceye inenler belirli bir sıralamayla bu hâle geldiler.

Sonunda zamanın değişimi seni ecel oklarına hedef yapar.


Bu eğreti hayat sana yük olmuştur. Bu vefasız ülkeye, diyara olan düşkünlüğü bırak.

Eğer belâlardan kurtulmak istersen kutlu semâlara doğru eğlenceli bir yolculuğa çık.

Mazlumlara zulüm kılıcını çeken eller, zâlim kılıçlar tarafından kesilsin.

Ey Tanrım! O zulüm çeken kişi üzüntü görmesin. Çünkü o iman evini berbat, harap etmiştir. (Bakıhanov 1984: 431).

Kaynakça


Bakıxanov A. A (1984). Kudsi Seçilmiş Eserleri. Bakı: Avrasiya Press.

Bayram, Parvana (2013). “Abbaskulu Ağa Bakühanov’un Hayatı, Eserleri ve ‘Kitab-ı Askeriye’ Hikâyesi”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6 (27), s. 145-165.

Yazıcı, Tahsin (1998).“Bakihanlı”. İslâm Ansiklopedisi. C. 4. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı, 543-544.


Atıf Bilgileri


Şenödeyici, Sultan. "RİYÂZU’L-KUDS (KUDSÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/riyazu-l-kuds-kudsi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 TEHZÎBÜ’L-AHLÂK (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
2 NESÂYİH/KİTÂB-I NASÎHAT/NASÎHATNÂME (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
3 AYNU’L-MÎZÂN (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
4 MİŞKÂTU’L-ENVÂR (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
5 MİR’ATÜ’L-CEMÂL (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
6 DÎVÂN (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
7 GÜLİSTÂN-I İREM (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Araş. Gör. Dr. Orhan Baldane
Görüntüle
8 KİTÂB-I ASKERİYE (KUDSÎ) Kudsî, Abbaskulu Ağa Bakıhanov Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
9 DÎVÂN (ÂCİZ) Âciz, Ali Akber Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 DÎVÂN / DÎVÂN-I KASÂİD Ü GAZELİYYÂT (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
11 KİTÂBÜN-NASÂYİH (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
12 KİTÂB-I MAKTEL (DÎDE) Dîde, Mirza Nasrullah Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
13 DÎVÂN (DİLSÛZ) Dilsûz, Muhammed Emîn Prof. Dr. Yakup POYRAZ
Görüntüle
14 [DÎVÂN] (ANDELÎB) Andelîb Karacadağî Prof. Dr. Vüsale MUSALI
Görüntüle
15 GÜLŞEN-İ İRFÂN (FAKÎR) Fakîr, Hacı Ağa Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
16 SA’LEBİYE (HALHÂLÎ) Halhâlî, Muhammed Bâkir Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Öğr. Gör. ÖZLEM KAHRAMAN
Görüntüle
18 TİLKİ İLE KURT (HASAN) Hasan, Ali oğlu Karabağî Yüzbaşov Araş. Gör. Seher Erenbaş Pehlivan
Görüntüle