Şâh Velî Ayıntâbî'nin mürit ve mürşitlere gerekli olan şartlar ile kalbin hâllerinden bahseden 1390 beyitlik mesnevisi. Eserin tam adı, kitabın baş tarafında yer alan Arapça mensur mukaddimede; Kitâbü’r-Risâleti’l-Bedriyye fî Beyâni Tarîkati’l-Marziyye şeklinde geçer. Şâh Velî Ayıntâbî, Risâletü’l-Bedriyye’yi Ramazan ayında, Gaziantep Salâhiye Camii’nde itikâfta iken yazmıştır (Şâh Velî Ayıntâbî 1591: 14a, 74b; Çavuşoğlu 2016: 33). Eser, müellife ait el-Kevâkibü’l-Muzî’e fi’t-Tarîkati’l-Muhammediyye adlı mensur bir risaleden sonra aynı mecmua içerisinde yer alır (Çavuşoğlu 2016:33). Süleymâniye Kütüphanesi Ayasofya Bölümü, 2022/2 numara ve (14a-77a) varakları arasında yer alan Risâletü’l-Bedriyye, Mehmed b. el-Hâc Halîfe tarafından 1000/1591 yılında istinsah edilmiştir (Şâh Velî Ayıntâbî 1591: 77a).

Üç ana bölümden (fasıl) oluşan mesnevinin birinci bölümü, müridlere gerekli yirmi şartı; ikinci bölümü, etvâr-ı kulûb (kalbin tavırları) ile ahvâl-i nüfûsu (nefsin hâlleri) açıklamaktadır. Üçüncü bölümde ise mürşidlere gerekli yirmi şartın manzum tarzda izah edilmiştir (Şâh Velî Ayıntâbî 1591: 14a; Çavuşoğlu 2016:33; Öztürk 2003: 102). Eserde, “mefâ‘îlün/mefâ‘îlün/fe‘ûlün” ve “fâ‘ilâtün/fâ‘ilâtün/fâ‘ilün” olmak üzere iki ayrı vezin kullanılmıştır (Çavuşoğlu 2014: 62). Risâletü’l-Bedriyye’de didaktik bir üslup ve tasavvufî remizlerle örülü bir dil kullanmıştır. Eserde Arapça, Farsça kelime ve terkiplerin yanında az da olsa Eski Anadolu Türkçesi karakteri taşıyan kelime ve kavramlar yer alır.

Risâletü’l-Bedriyye’de klasik mesnevilerin tertibindeki gibi sırasıyla; besmele, tevhid ve na’t kısımları bulunur. Müellif, hayatı ve ailesi ile ilgili bazı malumat ile devrin padişahı III. Murad’ı övdüğü ve ona duacı olduğunu ifade eden beyitlerle eserine devam etmiştir (Çavuşoğlu 2016: 34). Eserin ana konusunu oluşturan üç fasıldan ilkinde, tâlibler için gerekli şartlar birer başlık altında manzûm tarzda izah edilirken her düsturun sonunda konu ile ilgili bir âyet veya hadis zikredilmiştir. Müridlerin yerine getirmeleri gereken yirmi şart şunlardır: Tevbe, sıdk, itikad, ilim, tecerrüd (tecrid), teslim, zühd, sabır, mücâhede, azâim (azîmetler), şecaat, sehâvet, kerâmet, rıza, tevekkül, melâmet, akl-ı maâş (Ahiret işlerini tedbir, önemseme ve azaların Allah yolunda kullanılması), edep, hüsn-i hulk (güzel ahlâk) ve tefvîz (Bütün işlerin Allah’a havale edilmesi ve Allah’tan gelen her şeyi gönül hoşluğu ile karşılama) (Çavuşoğlu 2016: 34).

İkinci fasılda müellifin ifadesiyle “Kur’ân’da zikredilen yedi tavrın” (etvâr-ı seb’anın) manzum açıklaması yer alır. Nefsin yedi mertebesi olarak sıralanan nefs-i emmâre, nefs-i levvâme, nefs-i mülhime, nefs-i mutmainne, nefs-i râziye, nefs-i marziyye ve nefs-i kâmile ve bu mertebelere karşılık gelen seyirler; seyr-i ilallah, seyr-i lillah, seyr-i alallah, seyr-i maallah, seyr-i fillah, seyr-i anilla, seyr-i billah ve hâlleri açıklanır.

Üçüncü fasılda ise mürşidlerin içinde bulunması gereken hâller olan yedi vasıta yani esbâb-ı seb’a konusu işlenmiştir. Bunlar: Asâ, sünnet, seccade, kemer, rida, siyah imâme ve hırkadır. Mesnevinin asıl konusunu oluşturan bu üç ana fasıldan sonra eser, mürşid ve müridlere nasihatnâme özelliği taşıyan bir manzûme yer alır. Devamında ise “Kasîde fî beyâni’l-ışkı’llezî kâne li’l-enbiyâ ve’l-evliyâ fî-hâl-i bidâyetihim...” başlığı altında, “‘Işk elinden” redifli bir kasîde yer alır. Bir münacât ile nihayete eren mesnevinin sonunda müstensihin kimliği ve eserin istinsah tarihi ile ilgili Arapça bir hâtime mevcuttur (Çavuşoğlu 2016: 35-36, Öztürk 2003: 103-104).

Risâletü’l-Bedriyye mesnevisi, muhtevasındaki tasavvufî kavram ve remizlerin zenginliği ile özelde halvetîlik, genelde tekke-tasavvuf edebiyatı açısından kayda değer bir eserdir. Tasavvufî ve didaktik mesnevilere örnek teşkil eden eserde, etvâr-ı seb’a ile birlikte pek çok dinî ve tasavvufî kavram işlenmiştir (Çavuşoğlu 2016: 36). 

Eser üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlanmış (Çavuşoğlu 2007), araştırmanın gözden geçirilmiş ve genişletilmiş baskısı yapılmıştır (Çavuşoğlu 2016).

Şairin biyografisi için bk. “Şâh Velî Ayıntâbî-Askerî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sah-veli-ayintabi-askeri