Mollâ Lütfî'nin belâgat ile ilgili Türkçe eseri. Risâle'nin müellif hattı nüshası elde bulunmamaktadır. Mollâ Lütfî’nin ölümünden sonra oğlu tarafından temize çekilip bir önsöz eklenerek I. Selîm’in şehzadesi Sultân Süleymân’a takdim edilen nüsha, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, nu. 1693’te kayıtlıdır. Nüshanın zahriyesinde “Risâle-i Mevlânâ Lütfî”, “Risâle-i Mevlânâ Lütfî min-İlmü’l-Belâga ve Me'ânî” yazmaktadır (Aksoy 1991: 57-59, 40).

Eser, Anadolu sahasında yazılan ilk Türkçe müstakil belâgat kitabıdır. Belâgatin meani, beyan ve bedi' şubelerini ihtiva eden Risâle; Sekkâkî, Kazvînî ve Teftâzânî çizgisini takip etmektedir. Mollâ Lütfî, bu eserin bir muhtasar olduğunu ifade etmiş, bu sebeple konuları açıklarken tafsilata girmemiştir. Müellifin oğlunun önsözde belirttiği üzere Mollâ Lütfî, Arapça bilmeyen Türklerin de belâgat ilminden istifade edebilmesi için eserini Türkçe yazmıştır (Aksoy 1991: 14, 67, 57).

Eser mukaddime, üç bâb, hâtime ve tetimmeden oluşmaktadır. Mukaddimede “muhâzara” ile “belâgat” kavramlarının farkından, belâgat bilmenin faydalarından ve bu ilmin şubelerinden bahsedilmiştir. Sonraki üç bâbda meani konuları incelenmiştir. İlk bâbda “haber” ve “inşa”; “hamliyye” ve “şartıyye”; “vasl” ve “fasl”; “ıtnab”, “îcaz” ve “kasr” konuları açıklanmıştır. İkinci bâb iki fasla ayrılmış ve “kelâm-ı ihbârî” ile “kelâm-ı inşâî” konuları anlatılmıştır . Üçüncü bâb, dört fasla ayrılmış; kelâmın “müsned” ile “müsnedün ileyh” cüzleri ve bunlardan ortaya çıkan heyetler incelenmiştir. Hâtime bölümünde, beyan konularıyla ilişkisi gözetilerek, esasında mantık ilminin konusu olan “delâlet” kavramı ele alınmış; ardından üç başlıkta “teşbih”, “mecaz” ve “kinaye” açıklanmıştır. Tetimme bölümünde lafza ve manaya dayalı bedî' sanatlar üzerinde durulmuş, ancak bu sanatların yalnızca en meşhur olanlarına yer verilmiştir (Aksoy 1991: 45-55).

Risale, Gökyay'ın Molla Lûtfî adlı kitabında tanıtılmıştır (1987: 35-36). Mustafa Aksoy, eser üzerine bir yüksek lisans tezi hazırlamıştır (1991).

Yazarın biyografisi için bk. “Mollâ Lütfî, Sarı Lutfî, Deli Lütfî, Maktûl Lütfî, Lütfullâh”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/molla-lutfi-sari-lutfi-deli-lutfi