- Yazar Biyografisi (TEİS)
Fedâî, Abdürrahîm - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Oğuz Yılmaz
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:19. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Diğer
- Yayın Tarihi:05/07/2022
RİSÂLE-İ VEHBİYYE
melâmî seyr ü sülûküne dair manzum eserFedâî, Abdürrahîm (d. ? - ö. 1303/11886)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Fedâî mahlasına sahip Prizrenli Abdürrahîm b. Ali’nin (d. ? - ö. 1303/1886) Son Dönem Melâmîliği seyrini öğretmek amacıyla manzum tarzda kaleme aldığı eseri. Telif tarihi bilinmeyen eserin üç nüshası tespit edilmiştir (Yılmaz, Anılır ve Doğan 2021: 101).
135 beyitten müteşekkil mesnevi nazım şeklini esas aldığı eserinde Fedâî, vezin olarak mefâʻilün mefâʻilün mefâʻilün mefâʻilün kalıbını kullanılmıştır. İhtiva ettiği hususlardan ötürü müellif dil itibarıyla Türkçe dışında Arapça, Farsça lafız ve kelime kadrosuna; konuları delillendirmek, mertebelere-makamlara atıf yapmak adına özellikle tasavvuf literatüründe sıkça yer bulan ayetlere ve hadislere yer vermiştir. Melâmîliğin tevhîd-i hakîkî olarak adlandırılan seyr ü sülûku hakkında sâliklerin bilgilenmesi, dersler alması, vehbî ilme, irfân ve vuslat zevkine varması vb. amaçladığı için eserde didaktik üsluba yönelik unsurları tercih etmiştir.
Besmele, hamdele ve -“Nefsini bilen Rabb’ini bilir.” hadîsine işaretle- salvele ile esere başlayan Fedâî, ardından insan yaratılışını Tîn sûresi üzerinden açıklamaya çalışmıştır. Sûrenin 4. ayetindeki “ahsen-i takvîm/en güzel sûret” tamlamasından kastedilenin mürşid-i hakîkî olduğuna dikkat çektikten sonra yazar, Muhammed Nûru’l-Arabî’nin (ö. 1305/1888) sistemleştirdiği teslik tarzına (Ayrıca bk. Yılmaz 2019: 94-101) göre tevhîd seyr ü sülûkunun urûc kavsindeki tevhîd-i efʻâl, tevhîd-i sıfât, tevhîd-i zât (fenâ fillâh mertebesi); nüzûl kavsindeki cemʻ, hazretü’l-cemʻ ve cemʻü’l-cem (bekâ billâh mertebesi) makamlarını hiçlik, fenâ, mahv kavramlarına vurgular yaparak ayrıntılı bir şekilde izah etmiştir.
Fedâî’nin eserlerini içeren kitap çalışmasında (Yılmaz, Anılır ve Doğan 2021: 99-111) eserin tanıtımına ve günümüz harflerine aktarılmış metnine yer verilmiştir. Esere dair bir şerh çalışması (Kumanlıoğlu 2005) yapılmıştır. Ayrıca eserden ilham alınarak bir roman (Günal 2015) da kaleme alınmıştır.
Şairin biyografisi için bk. "Fedâî, Abdürrahîm". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fedai-abdurrahim.
Eserden Örnekler
Dahi ol üç makâm bil sen makâmât-ı fenâ dirler
Makâmât-ı ʻurûc bir nâm ana virmişdi kâmiller
Birine tevhîd-i efʻâl biri tevhîd-i sıfât olmuş
Biri tevhîd-i zâtdır hem bilen nefsin böyle bilmiş
Makâm-ı tevhîd-i efʻâl işit cânâ nedir dirler
O efʻâl ki sana nisbet olurdı nisbeti fiʻller
O fâʻil-i hakîkîye idesin nisbetin meşhûd
Ki tâ lâ fâʻile illâ hû ola tâ sana maksûd
[...]
Mukaddes olasın şirkden dahi evhâm hayâlâttan
İçesin zât-ı mutlaktan şarâb-ı nûşî-i zâttan
Kalasın hîç dahi hîç hîç durasın hîç dahi hîç hîç
Görürsün hîç dahi hîç hîç bilürsün hîç dahi hîç hîç
[...]
Makâmât-ı bekâdan bil didiler ana hem cemʻ nâm
Makâm-ı cemʻ nedir cânâ alan zevkin bilir hem tâm
Bu bil hem sırf-ı vahdetdir helâk olmuş ne kim kesret
Göremez ehl-i cemʻ olan nedir ʻâlem nedir kesret
[...]
Didim nâm-ı risâlenin ana Vehbiyye olsun kim
Cemîʻ feth-i fütûhâta sebeb olsun u gelsin hem
Ve hem de âhiri geldi dahi hem de hitâm buldı
Sebak alsın melâmiler risâlede tamâm geldi (Yılmaz, Anılır ve Doğan 2021: 101-111).
Kaynakça
Kumanlıoğlu, Hasan Fehmi (2005). Risâle-i Vehbiyye Eserinin Şerhi. İzmir: yey.
Günal, Özkan (2015). Arayış. Bursa: Emek Yayınevi.
Yılmaz, Oğuz (2019). Son Dönem Melâmîliği Şairlerinden Ali Örfî’nin Hayatı ve Eserleri (İnceleme-Tahlil-Metin). Doktora Tezi. Isparta: Süleyman Demirel Üniversitesi.
Yılmaz, Oğuz; Anılır, Burak ve Doğan, Ender (2021). Prizrenli Abdürrahîm Fedâî Külliyatı ve Bestelenmiş İlâhileri. İstanbul: H Yayınları. 99-111.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | KASÎDE-İ NÛNİYYE | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
2 | MERÂTİB-İ VÜCÛD | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
3 | ŞERH-İ SIRR-I ENE'L-HAK | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
4 | HEDİYETÜ’L-HAC | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
5 | TERCEME-İ BEYÂN-I HAKÎKAT-İ MELÂMİYYE | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
6 | RİSÂLE-İ İRÂDE-İ CÜZ'İYYE | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
7 | DÎVANÇE (FEDÂÎ) | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
8 | ŞERH-İ BEYT-İ HÂFIZ ŞİRÂZİ | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ 'ÎDİYYE | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
10 | TEFSÎR-İ SÛRETÜ'L-KEVSER | Fedâî, Abdürrahîm | Dr. Öğr. Üyesi oğuz yılmaz |
Görüntüle | ||
11 | MİFTÂHÜ'L-KULÛB (AZMÎ) | Azmî, Hüseyin Azmî Dede | Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete |
Görüntüle | ||
12 | NUHBETÜ'L-ÂDÂB (AZMÎ) | Azmî, Hüseyin Azmî Dede | Dr. Öğr. Üyesi Ayşegül Mete |
Görüntüle | ||
13 | KENZÜ'L-FEYZ Fİ'S-SÜLÛK VE ÂDÂBİ'T-TARÎKİ'L-HALVETİYYE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrî-zâde | Araş. Gör. Ayşenur Aydınlı |
Görüntüle | ||
14 | MEDÂR-I VÂHİDİYYET VE MERKEZ-İ AHADİYYET (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
15 | RAVZATÜ'L-ALİYYE FÎ TARÎKATİ'Ş-ŞÂZELİYYE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
16 | SEYRÜ'L-ESMÂ VE SIRRU'L-MÜSEMMÂ FÎ ŞERHİ'L-ESMÂ'İ'L-İSNÂ AŞERE ER-RUFÂ'İYYE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
17 | ŞERH-İ TUHFETÜ'L-MÜRSELE (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
18 | TİBYÂNU VESÂ'İLÜ'L-HAKÂYIK FÎ BEYÂNİ SELÂSİLİ'T-TARÂ'İK (HARÎRÎZÂDE) | Mehmed Kemâleddîn, Harîrîzâde | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle | ||
19 | DÎVÂN (SERMEST) | Abdullah Sermest, Kilisli | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
20 | ÂDÂBÜ’Z-ZÂKİRÎN VE NECÂTÜ’S SÂLİKÎN | Fuhûlî, Karamollazâde Şeyh Abdülhamîd | Dr. Öğr. Üyesi Betül Saylan |
Görüntüle |