Hoca  Ubeydullah Ahrâr’ın tasavvuf ahlâkı konusunda Farsça yazdığı Vâlidiyye risâlesinin Çağatay Türkçesine Babur Şah tarafından yapılan manzum tercümesi. Hoca Ubeydullah, babasının yüksek mânevî makamlara ulaşmaya vesile olacak hususları yazmasını istediği için eserini kaleme almış ve ona bu adı vermiştir (Bilkan 2001: 42; Tosun 2012: 20). Aruzun remel bahri ve fe‘ilâtün fe‘ilâtün fe‘ilün vezniyle mesnevî şeklinde yazılmış olan bu küçük risâle 243 beyittir.

Babur-nâme'den takip ettiğimiz kadarıyla Babur, ateşi yükselip Cuma namazını bile zor kıldığı ve devam eden günlerde de sıkıntı yaşadığı hastalığı sırasında Hoca Ubeydullah’ın Vâlidiyye risâlesini nazma aktarmaya karar vermiştir. Kasîde-i Bürde şairinin, yazdığı eserin hikmetiyle felçten kurtulduğu gibi kendisinin de hastalığından kurtulacağına inanmış ve hastalıktan kurtulursa nazmının kabul olunduğuna kanıt sayılacağını belirtmiştir. Eserini 935 yılı Safer ayının yirmi yedisinde (10 Kasım 1528) yazmaya başlamış ve 1 gün ara vermek suretiyle 10 gün içinde yazarak Rebiülevvel ayının sekizinde (20 Kasım) tamamlamıştır. Babur sonunda Tanrı'nın inayeti ve hazretin himmetiyle hastalığından kurtulmuştur (Vekayi 1987: 393-394).

Didaktik mesnevisi, Babur'un sûfiyâne eğilimlerini ve aksiyoner kişiliğinin manevî bir temeli olduğunu göstermesi açısından önemlidir (Bilkan 2001: 15; Köprülü 1979: 185). Öyle ki bu olaydan sonra Babur’un hayata bakışı ve yaşayış tarzında büyük değişiklikler olmuştur. Devlet idaresini bırakıp yanına sadece tek hizmetçi ve ibrik alarak bahçenin kuytu bir köşesine çekilip her şeyi bırakmayı düşünmüştür (Yücel 1995: 18).

Beş bölümden oluşan eser, devrin geleneğine uygun olarak Tanrı'ya hamd ü senâ ile başlayan yedi beyitlik tevhidden sonra altı beyitlik Hazret-i Resûl'e na’t, Hoca Ubeydullah’ı övdüğü ve eserin mütercimi olduğunu belirttiği Risâle nazmının sebebi, eserin tercümesine başladığı Risâle Şürû’ı ile devam edip üç beyitlik Risâle hâtimesi ile sona ermektedir. Hoca Ubeydullah, Babur’un sade bir ifadeyle tercümesini yaptığı eserinde tasavvufun esaslarını anlatmaktadır. Nefs terbiyesi, tecelli, yaradana duyulan sevgi, ibadet, mârifetullah, zâhir-bâtın, feyz, cezbe, zikir gibi tasavvufî konuların işlendiği bu eser, Babur’un dinî konulardaki seviyesini göstermesi bakımından da dikkate değerdir (Bilkan 2001: 15-17; Tosun 2012: 20).

Risâle-i Vâlidiyye Tercümesi, Babur Divânı nüshaları arasında bulunur. Bunlardan İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi'ndeki Hâlis Efendi nüshası metninin Fuad Köprülü tarafından neşri yapılmıştır. Rampur nüshasındaki metin Denison Ross tarafından, Paris nüshası da Samoyloviç tarafından neşredilmiştir (Akün 1991: 400). Ali Fuat Bilkan da 1910 yılında Denison Ross tarafından yapılan yayında eksik gördüğü hususları tamamlamak için Rampur nüshası üzerine çalışma yapmıştır (2001).

Babur Divânı'nın Rampur nüshasında, Risâle-i Vâlidiyye ve diğer şiirlerin hemen hemen tamamı, Bilâl Yücel neşrinde mevcuttur. Ancak Rampur nüshasında, Yücel’in eserinde yer almayan 6 Farsça kıt’a, 1 Farsça matla’, bir mısrası Urdu dilinde ve biri Türkçe olan (mülemmâ) 1 matla’ da bulunmaktadır (Bilkan 2001: 17).

Yazarın biyografisi için bk. “Babur, Gazi Zahîrüddin Muhammed”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/bâbür-gazi-zahiruddin-muhammed