RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ)
dİni-tasavvufi eser
Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed (d. 1618/1027 - ö. 1694/1105)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Müellifin tevhidin mertebeleri, Allah’ın zatı, sıfatları ve fiillerinden bahseden eseri. Kitap, Risâletü’t-Tevhid veya Risâle-i Kelime-i Tevhîd adlarıyla da bilinir. Eserin ismi ''Teklik veya Birlik Risalesi'' şeklinde tercüme edilebilir. Eser on iki sayfadan ibaret olup küçük bir risaledir (Bursalı Mehmed Tahir Efendi: 163). Eserin ne zaman yazıldığı tam olarak bilinmemektedir.

Allah’ın varlığını, birliğini, tüm yetkin niteliklerin kendisinde toplandığını, eşi ve benzeri bulunmadığını bilmek ve buna inanmak demek olan tevhid, en özlü biçimde “Lâ ilâhe illallâh” (Allah’tan başka ilah yoktur) cümlesiyle ifade edilir (Kadıoğlu 2008: 154). Eserde bu cümle, O’nun varlık ve birliğinin göstergesi, isim ve sıfatlarının anlamı manasında kullanılmıştır. Müellif eserinde birden fazla âlemden bahseder. Her bir âleme dikkatle bakıldığında hisler, ruhlar, misal veya duyular âleminden bir suret olduğunu fark edeceğini belirtir. Her bir suretin de o âlemlerin bir yüzü olduğunu yani Allah’ın isimlerinin tecellisi olduğunu vurgular. Bu nedenle yazara göre zahir olan şey aslında eşyanın kendisi değil, ilahi ilimdeki ezeli hakikatleridir. Çünkü Mısrî’ye göre eşyanın bâtını, âyân-ı sabitedir (Niyâzî-İ Mısrî: 180).

Yazar eserinde Mevlânâ (ö. 672/1273) Abdurrahman Câmî (ö. 898/1492) gibi mutasavvıfların sözlerine de yer verir. Bu yolla kendi görüşlerini temellendirir. Eserin dili Türkçe olup Arap alfabesi ile yazılmıştır.  Arapça ve Farsça kelimelere, tamlamalara sıkça yer verilmiştir. Dili oldukça ağırdır. Tasavvufi konulara vâkıf, yüksek eğitimli zümreye hitap etmektedir.

Risalenin nüshaları Ankara Milli Kütüphane (Demir Baş No: 06 Mil Yz A 853/3), Erzurum ve Konya Yazma Eserler Kütüphanesi (Demir Baş No:5 Hk 2045/6-Demir Baş No: 42 Kon 1779/3) ) ve Manisa İl Halk Kütüphanesinde bulunmaktadır (Demir Baş No: 45 Ak Ze 1506/3). Eser hakkında henüz tafsilatlı bir çalışma yapılmamıştır.

Yazarın biyografisi için ''Niyâzî-i Mısrî''.Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazii-misri

Eserden Örnekler


Her bir çeşmin her bir nazarįyla mahbubun vechine nazır ola her bir âlemde gerek âlemi histen ve gerek âlemi ervahtan ve gerek âlemi misalden ve gerek âlemi muayenden bir surettir. Ve her bir surette bir vechi münasip ol âlemdir. Yani esmadan bir isim ki maksut ol suretin vücudundan ol vechin zuhurudur.  Cümle eşyada anın zuhuruna murakıp ola ve zahir anı göre. Zira zahir olan cümle eşya değildir. İlla zahir vucud ahkamı bâtın ile munsabağ olup vücut ki ayanı sabitedir.  Çünkü bâtın o dur. Zira bâtın ve hakikat eşya değildir. Ancak ayan-ı sabitedir (Niyâzî-İ Mısrî: 180).

Kaynakça


Niyâzî-i Mısrî. Risale-i Tevhîd. Erzurum Yazma Eserler Kütüphanesi (Demir Baş No:5 Hk 2045/6).

Aşkar, Mustafa (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: KB Yay.

Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yay.

Şaşa, Mehmet (2017). Malatyalı İlim ve Fikir İnsanları Sempozyumu Bildirileri. Malatya: İnönü Üniversitesi Yay.

Uludağ, Süleyman (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yay.

Yavuz, Yusuf Şevki (2002). “Kıyamet Alâmetleri”. İslâm Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 522-525.

Niyâzî-i Mısrî (1974). Niyâzî Divanı - Niyâzî-i Mısrî’nin Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.

Atıf Bilgileri


OLGUN, TALAT. "RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risale-i-tevhid-niyazi-i-misri. [Erişim Tarihi: 19 Eylül 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYÂT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
2 MECMÛA-İ KELİMÂT-I KUDSİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Diğer Ömer Aksan
Görüntüle
3 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
4 RİSÂLE-İ ES’İLE VE ECVİBE-İ MUTASAVVIFÂNE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
5 TA‘BİRÂTÜ’L-VÂKI‘AT (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
6 RİSÂLE-İ HASANEYN (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ HIZRİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
11 RİSÂLE Fİ-DEVERÂN-I SÛFİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
12 ŞERH-İ ESMÂU’L-HÜSNÂ (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Diğer Ezrail Karakurt
Görüntüle
13 ŞERH-İ NUTK-I YÛNUS EMRE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
14 TESBİ‘-İ KASÎDE-İ BÜR’DE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
15 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
16 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
18 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
19 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
20 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
22 MECMÛ‘ATÜ’L-LETÂİF ve MATMÛRATÜ’L-ME‘ÂRİF (RUSÛHÎ) Rusûhî , Ankaravî İsmâil Dr. Ayşe Gültekin
Görüntüle
23 KİTÂB-I ŞERH-İ FUSÛSU'L-HİKEM EL-MÜSEMMÂ Bİ-KÂŞİFİ’L-ESRÂR (KARABAŞ VELİ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
24 TARÎKATNAME (KARABAŞ VELİ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
25 TA'BÎRNÂME (KARABAŞ VELÎ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle