Müellifin Câmiu'l-Esrâr'dan sonra kaleme aldığı itikadi, tasavvufi meselelere dair eseri. Mensur tarzda kaleme alınmış eser Allah’a hamd ve Resûlü’ne, onun âile ve ashâbına salâtın ardından, Fetih sûresinin 28. âyeti zikredilerek başlar. Giriş niteliğindeki 1-2 sayfalık kısımdan sonra gelen 12 bölümden oluşan, hacimli bir eserdir. Yiğitbaşı Velî, bu kitabı yazma amacını, kendisinin ne derece kemal sahibi veya mertebesinin ne kadar yüce olduğunu göstermek için değil; belki İslâm inancının esaslarını, dînî kuralları ve tasavvuf yolunun inceliklerini açıklamak için, yani Hakk’ı anlatmak için yazdığını bu sebeple kitâbın isminin Risâle-i Tevhîd olduğunu ifade eder (Marmaravî 40a).

Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî, bu eserinde, varlıkların aslı/mayası olan aşk, zikir telkîni, zikre devam, tevhîd, insanın özellikleri, ruh ve nefs, rüyâ tâbirleri ve hikmet ilmi gibi derin dinî–tasavvufî konuları bir kâmil mürşid yetkinliğiyle anlatarak tasavvuf yolunun yolcularına kendi mânevî tecrübelerini de içeren tavsiyelerde bulunmaktadır. Bunların yanı sıra İslâm itikadı (inanç esasları), şer’î kurallar, mucize ve keramet, peygamberlerin ve Allah’ın görülmesi (rü’yetullâh) gibi Akaid ve Kelâm ilmine dair anlaşılması güç meseleleri de açıklamaktadır. Eser, bu haliyle onun “sûfî–âlim” tipinin örneklerinden biri olduğunu göstermektedir.

Marmaravî, Risâle-i Tevhîd’in bir bölümünü, o devirde “Manisa Müftüsü” olan “Molla Sâlih” adlı zâtın kendisine sorduğu suallere verdiği cevaplara ayırmıştır. Bunlar; mâsivânın anlamı nedir? İnsan sûreti kadîm midir? İnsanın merkez noktası neresidir? Kuşatıcı nur (nûr-i câmi‘) nedir? Allah’ın Kelâm sıfatı kadîm midir? Kur’an mahlûk mudur? Yaratılmış olmayan Allah’ın nuru, yaratılmış sûreti nasıl kabul eder? Nefsin dokuz büyük hastalığı, büyük günahlardan nasıl daha büyük olabilir? Ulvî ruhun niteliği nedir? İnsanın hakîkatinin yaratılışı nasıl olmuştur? gibi çeşitli sorular ve Marmaravî’nin verdiği cevaplardan oluşmaktadır (Marmaravî 54b vd.).

36 elyazması nüshası bulunan Risâle-i Tevhîd, müellifin hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri üzerine doktora tezi hazırlayan Ahmet Ögke (2001) tarafından yayınlanmıştır. Türk Dil Kurumu’nun Türkçe’nin Tarihsel Sözlüğü projesi kapsamında taranacak eserler arasına seçilen Risâle-i Tevhîd, farklı nüshalar dikkate alınarak transkribe edilmiş ve metin olarak yayınlanmıştır. Ahmed Şemseddîn-i Marmaravî’nin bu eseri, dil, imlâ ve sözlüksel zenginliğinin ötesinde, içeriği açısından da önemlidir. Bu metinde, sistemleşmiş bir eğitimin, disiplinin ve uygulamaya dönük yöntemlerin izleri, soru–cevap, benzetim, somutlaştırma vb. gibi çağdaş tekniklerin yüzyıllar önceki kullanımları bulunmaktadır (Börekçi 2003).

Müellifin biyografisi için bk. "Şemseddin Marmaravî, Ahmed, Yiğitbaşı Velî", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/semseddin-marmaravi-ahmed-yigitbasi