Hüseyin Baykara tarafından yazılan, hacmi küçük fakat edebiyat ve dil açısından değerli bir eser.

Edebiyatımızda, yüksek mevkilerdeki şahsiyetleri, özellikle hükümdarları öven sayısız eser bulunmaktadır. Bu Risale, bir hükümdar tarafından maiyetindeki emîri övmek maksadıyla yazılmış -muhtemelen- ilk ve tek örnektir (Yücel 1996:70). Hüseyin Baykara, yedi bölümden oluşan bu eserinde sırasıyla kendini, nesebini, dervişlere gösterdiği saygıyı, adalete düşkünlüğünü, kurduğu vakıfları, Molla Câmî’ye gösterdiği hürmeti, şairleri himaye ettiğini ve Nevâyî’nin faziletlerini anlatır (Yıldırım 2021:21). Hüseyin Baykara'nın Risâle'sindeki üslup, diğer hükümdarların eserlerindeki üsluba benzememektedir. Doğu literatüründe hükümdarlar, devirlerindeki olaylar, hatıralar, emir ve tavsiyeleri veya kendileri hakkında eserler kaleme almışlardır. Babürname, Tezkere-i Şah Tahmasb ve Tüzik-i Cihangirî bu tür eserler arasındadır. Bu eserleri yazan hükümdarların en önemli özelliği, onların kendilerini öven bir üslup kullanmalarıdır. Bilim, sanat ve siyasetin her alanında uzman oldukları iddiasında bulunarak kendilerini otorite kabul etme ve yüzeysel bakış, bu tür eserlerde açıkça görülmektedir. Bu eserlerle kıyaslandığında, Hüseyin Baykara'nın Risâle'sinde kısalığına rağmen, söz konusu eserlerin hiçbirinde bulunmayan özel bir olgunluk ve derinlik vardır (Oruç 2021:99).

Risâle'nin iki nüshası vardır. Birinci nüsha Amasya Bayezid Kütüphanesindeki 550 numaralı mecmuanın "Risâle-i Sultan Hüseyin Baykara" adındaki ilk metnidir. İkinci nüsha Şükür-nâme adıyla İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanesi 257 numarada kayıtlıdır (Yücel 1996:73-74). Bilal Yücel bu iki nüshayı karşılaştırdığı çalışmasında şu bilgileri aktarır:

"Hüseyin Baykara'nın mensur-manzum bu küçük eseri için Hans R. Roemer 'Tasavvurlarını ve ideallerini aktardığı kısa bir risâle...' demektedir. Agâh Sırrı Levend, eser için '... 1485 tarihinde Nevâyî'yi öven bir Risâle kaleme almış, kendini ne kadar sevdiğini, onun varlığıyla nasıl övündüğünü anlatmıştı.' dedikten sonra Amasya Bayezid Kütüphanesi 550/1 numaralı nüshayı Ertaylan neşrinden özetlemekte ve Nevâyî'nin de bu teveccühe Nazmü'l-Cevâhir adlı eseriyle karşılık verdiğini belirtmektedir. M. Fuad Köprülü ise eser için Hüseyn Baykara'nın âdeta otobiyografi tarzında bir risâlesi...' demektedir. Kemal Eraslan da bu küçük eserin, "otobiyografi tarzında" olduğunu ifade etmektedir. Müellifin kendinden bahsettiği bölüm, eserin tamamı içerisinde sadece iki varak olup, maksada matuf girizgâh şeklinde görülebilir. Diğer bölümler ise Nevâyî’nin vasıflarını anlatmaktadır. Dolayısıyla, Risâle'yi otobiyografik bir eser değil, A.S. Levend'in tespitindeki gibi, Ali Şîr Nevâyî’nin gönlünü almak maksadıyla kaleme alınmış ve onu öven bir eser olarak değerlendirmek yerinde olacaktır (Yücel 1996:73-76)."

Risâle, 1945’te İsmail Hikmet Ertaylan tarafından tıpkıbasım olarak yayımlanmıştır. 1954 yılında Turhan Gencevî tarafından İtalyanca tercüme ile beraber Muhammed Yâkub Vâhidî Cûzcânî’nin neşrettiği Hüseyin Baykara Divanı’nın sonunda da yer almıştır (Algar-Alparslan 1998: 531).

Risâle üzerine en kapsamlı çalışma Bilal Yücel'in "Hüseyn-i Baykara Risâlesi’nin Uzak İki Nüshası”, adlı eseridir (1996).

Şairin biyografisi için bk. “HÜSEYNΔ. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/huseyni-sultan-huseyin-baykara