Ümm-i Veled-zâde Ali Efendi'nin, sûfiyi, "şem‘/mum" ile sembolize ettiği Arapça mensur risalesi. Mum, pek çok dinde önemli bir semboldür. Tasavvufta mumun yanışı, gönlün aşk ile dolmasına; yanan mum, ilâhî nûra tekabül eder. Bu yüzden Arap, Fars ve Türk edebiyatlarında mum etrafında çeşitli hayaller meydana gelmiştir (Onay 1996:498).

Eserin yazma nüshası, Köprülü Yazma Eser Kütüphanesi, Fâzıl Ahmed Paşa Koleksiyonu 34 Fa 1581/22 numarada bulunmaktadır. Eserin başka nüshasına şimdilik rastlanmamıştır. Bu nüsha ise ya eksiktir ya da yanlışlıkla Ümmü Veledzâde Ali Efendi’ye nispet edilmiştir. Nüshada yazara ait bir iz bulunmamaktadır. Ayrıca metin, Nev‘îzâde Atâyî’nin Şakâyıku’n-Nu‘mâniyye Zeyli’ne aldığı uzunca pasajdan tamamen farklıdır.

Risâle sembolik bir dil, seci‘li bir üslupla kaleme alınmıştır. Müellif, mum etrafında şekillenen geleneksel anlayışları özlü biçimde toplamıştır. Buna göre mum, gözü sürmeli, güler yüzlü, düzgün boylu bir zâhid; gönlü için için aşk derdiyle yanan ve eriyen bir âşıktır. Geceleri, göz yaşlarıyla ihyâ eder. Devamlı Duhân ve Nûr Sûrelerinin âyetleri ile Allah’ı zikreder. Dik duruşu tevhîde işarettir. Dostu uğruna başını feda eder; yakınlarının sırdaşıdır. Mum, Allah’ın kendisiyle dilediğini doğru yola sevk ettiği nûrdur. Risâle’de Duhân ve Nûr Sûreleri ile Tevbe Sûresi 32, Furkan Sûresi 61, Saff Sûresi 8. ayetlerinden iktibaslar yapılmıştır. Mumun başı kesilse de canlılığını yitirmemesi, inkârcıların beklentilerinin aksine Allah’ın nûrunun sönmeyeceği yönündeki âyetlerle  ilişkilendirilmiştir.

Şairin biyografisi için bk. "Ali, Ümm-i Veled-zâde Ali Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-ummi-veledzade-ali-efendi