- Yazar Biyografisi (TEİS)
Salâhî, Abdullah Salâhaddîn - Madde Yazarı: Doç. Dr. Osman Kufacı
- Eser Yazılış Tarihi:?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:18. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Mesnevi
- Yayın Tarihi:01/12/2021
RİSÂLE-İ REGÂİBİYYE
mesneviSalâhî, Abdullah Salâhaddîn (d. 1117/1705 - ö. 1197/27.12.1782)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî adıyla tanınan Salâhî mahlaslı şairin asıl adı Matlau’l-fecr olan eseri. Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî, Galata Mevlevihanesi Şeyhi Nâyî Osman Dede (ö.1729) ve Mustafa Haşim Baba (ö. 1782-1783) bir gün Üsküdar’daki Nasûhî Tekkesinde Şeyh Ali Alâeddin Efendi (ö. 1752) huzurunda sohbet ederlerken Nâyî Osman Dede’den bir miraciyye yazması rica edilir. Daha sonra bu topluluk Abdullah Salâhaddîn-i Uşşâkî’den regâibiyye telif etmesini ister. Bunun üzerine Sâlâhi Türk edebiyatındaki ilk regâibiyye türündeki eseri kaleme alır (Akkuş, 1992:132). Sâlâhi eserinde eseri niçin kaleme aldığını açıklar. Şair, kendi dönemine kadar regaip konusunu ele alan şiir yazılmadığını, Allah’ın eseri yazmayı kendisine nasip etmekle regaibin feyzinden hissedar ettiğini açıklar. Eser 211 beyitten oluşmaktadır. Müellif, eseri çeşitli eklemelerle Arapça ve Farsçaya çevirmiştir. Eserin ne zaman telif edildiği bilinmemektedir. Ancak yukarıda nakledilen anekdottaki isimlerin vefat tarihleri göz önünde tutulduğunda Risâle-i Regâibiyye 1729 ila 1755 tarihleri arasında telif edilmiş olmalıdır (Akkuş, 1992:132). Eserin, Na´lîzâde İbrahim Efendi (ö. 1766) tarafından bestelendiği düşünülmektedir (Akkuş, 1992:134). Yazma halindeki üç nüshanın ilki İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphanesindeki 1723 numaralı mecmuanın 92b-99a varakları arasındadır. Eserin ikinci nüshası ise Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Kütüphanesi, Muzaffer Ozak Bölümü II/7 numaradaki nüshanın 190a-193a varakları arasında yer almaktadır. Son nüsha ise Millet Kütüphanesi Ali Emîrî koleksiyonu Manzum 1395 numarada kayıtlıdır.
Eser, dinî bir mesnevi hüviyetindedir. Klasik mesnevilerdeki tertip hususiyetinin görüldüğü eserde aruzun Mefâ´ilün mefâ´ilün fe´ûlün kalıbı kullanılmıştır. Eserin düzeninin klasik tertipten tek farkı giriş bölümündeki naat ve münacatın Hatime bölümünden önce olmasıdır (Akkuş, 1992:134-135). Bölümler ve başlıklar şu şekildedir: Mukaddime (7-17), Âgâz-ı Kelâm (18-54), Bahr-i Sânî (55-119), Bahr-i Sâlis: Mi´râciye (120-156), Avdet-i Mi´râc (156-173), Na´t-ı Şerîf (174-196), Münâca´at (197-203), Hâtime ve Tesmiye (204-213). Eserin başındaki altı beyit tevhit özelliği göstermektedir. Âgâz-ı Kelâm bölümünde mevcudatın ve Hz. Muhammet’in ruhunun yaratılışı, peygamberlikle vazifelendirilişi, mücadeleleri anlatılmaktadır. Bahr-i Sânî başlığı altında Hz. Muhammed’in doğumu, tebliğle görevlendirilişi, mucizeleri kısa bir şekilde beyan edilir. Bahr-i Sâlis kısmında Miraç hadisesi kısaca tasvir edilir. Avdet-i Mi´râc bölümünde Hz. Peygamber ile Allah Teâla’nın tekellümünün niteliği ve bu durumun ashaba nakledilmesi dile getirilir (Akkuş, 1992: 135). Risâle-i Regâibiyye’nin Miraç’tan söz eden bölümünde Süleyman Çelebi’nin Mevlid’inin etkisi ortaya çıkmıştır. Eser, Nâyî Osman Dede’nin Mi´râciyyesinden vezin ve sanat bakımından daha başarılıdır. Ayrıca dil ve anlatımı da Mi´râciyye nispetle daha sadedir. Eserde az olmakla birlikte imale ve zihaflara da rastlanır (Akkuş, 1992: 135).
Mehmet Akkuş, 1992 yılında Edebiyatımızda Regâibiyye ve Salâhi’nin Matla’ul-Fecr’i başlıklı makalesinde regâbiyye türü ve Salâhi’nin eseri hakkında bilgi verdikten sonra eserin transkripsiyonlu metnine yer verir. Salâhî Dede’nin Regâibiyyesi’nin Yeniden Bestelenmesi başlıklı makalede ise Fatih Koca, regâbiyye türü ve Salâhi’nin eseri hakkında bilgi verir. Daha sonra eserin Latin harfli metni, orijinal (eski harfli) metni ve bestesi verilir. Son çalışma ise Mehmet Akkuş ile Cihan Okuyucu’nun 2017 yılında birlikte yayımladıkları kitaptır.
Şairin biyografisi için bk. “Salâhî, Abdullah Salâhaddîn”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/salahi-abdullah-salahaddin
Eserden Örnekler
1
Agâz-ı Kelâm
Ol cenâb-ı pâdişâh-ı lemyezel
Tâc-dâr-ı taht-ı iklîm-i ezel
Zât-ı ferdiyyet ile mevcûd iken
Ya’ni reng-i mâ-sivâ nâ-bûd iken
Kenz-i mahfiydi devât-ı ilm-i zât
Reşha-bâr olmazdı aklâm-ı sıfat
İlm-i zâtın feyzi kıldı iktizâ
K’ola envâr-ı sıfât-ı rû-nümâ
Zâtına kıldı tecellî çünki zât
Cûşa geldi bahr-ı esmâ vü sıfât
İktizâ itdi murâd-ı zü’l-minen
Kim sıfâtı seyr ide âyîneden
Oldı mevcûdayn-ı fahr-i kâinât
Eyledi ol zâtı Hak mir’ât-ı zât
Pertev-endâz oldı esmâ-ı Hüdâ
Cümle a’yân oldı anda rû-nümâ
Kıldı âgâz-ı teayyün ba’dezân
Ruh ile mümtâz olup fahr-i cihân
Cümle a’yân itdi ânunla nüzûl
Anlara da dindi ervâh u ukûl
Taht-ı levlâk’e cülûs itdi o şâh
Bende vü fermânı oldı mihr ü mâh
Hükmün icrâ itmeye şâh-ı vücûd
Halk olundı hep ekâlîm-i şuhûd
Çün vücûda geldi arz ile semâ
Oldılar ervâh ile eşbâha câ
Emr-i Hakk ile açıldı şeş-cihât
Müstakar oldı nüfûs-ı kâinât
İçlerine girdi şeytânın eli
Şâh-râh üzre k’odı bir sandalı
Azdırup yoldan çıkardı ekserin
Zulmet-i nefse düşürdi her birin (Koca, 2018: 549-550)
Kaynakça
Akkuş, Mehmet (1992). “Edebiyatımızda Regâibiyye ve Salâhi’nin Matla’ul-Fecr’i”. Ankara Ünversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 129-153.
Akkuş, Mehmet (2020). Abdullah Salahaddîn-i Uşşâkî: Hayatı ve Eserleri. İstanbul: Hikemiyat Yay.
Akkuş, Mehmet ve Cihan Okuyucu (2017). Regâibiyye. İstanbul: Piri Salis Abdullah SalahaddinUşşaki, Tahir Ağa Mescidi ve Tekkesini Koruma, Yaşatma, İlim, Kültür ve Sufi Sanatları Derneği Yay.
Koca, Fatih (2018). “Salâhî Dede’nin Regâibiyyesi’nin Yeniden Bestelenmesi”. Turkish Studies 13 (2): 543-572.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | GÜL-İ SAD-BERG-İ EVRÂD BERÂ-YI TUHFE-İ ‘UBBÂD | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
2 | MİR‘ÂTÜ’L-A’LÂM VE MİŞKÂTÜ’L-AHLÂM (FÜTÛH-I SALÂHÎ) | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
3 | MİR’ÂT-I ESMÂ | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
4 | CEVÂHİR-İ TÂC-I HİLÂFET | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
5 | USÛl-İ EVRÂD-I UŞŞÂKİYE | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
6 | MEDÂR-I MEBDE VE ME‘ÂD | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
7 | MECMUÂ-I FENN-İ ZERÂFET | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
8 | IZHÂR-I ESRÂR-I NİHÂN EZ ENVÂR-I HATM-İ HÂCEGÂN | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
9 | TUHFETÜ’L-UŞŞÂKİYE | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
10 | HILYE-İ HASENEYNİ’L-AHSENEYN | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
11 | ATVÂR-I SEB‘A | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
12 | DİVÂN-I NUÛT-I SALÂHÎ | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Araş. Gör. Dr. Bilge İlhan Toker |
Görüntüle | ||
13 | DÎVÂN (SALÂHÎ) | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
14 | ESÂMİ-İ HULEFÂ | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
15 | MEVLİD | Salâhî, Abdullah Salâhaddîn | Prof. Dr. MEHMET AKKUŞ |
Görüntüle | ||
16 | KURRETÜ'L-UYÛN | Ra'ûfî, Şeyh Seyyid Ra'ûfî Ahmed Efendi | Öğretmen mehmet cemal öztürk |
Görüntüle | ||
17 | VÂRİDÂT (AZÎZ) | Azîz, Azîz Ali Efendi | Araş. Gör. Dr. nesrin aydın satar |
Görüntüle | ||
18 | DÎVÂN-I İLÂHİYYÂT (İBRÂHİM HÂS) | İbrâhim Hâs | Doç. Dr. Hasan Gültekin |
Görüntüle | ||
19 | ŞERH-İ EBYÂT-I YÛNUS EMRE (İBRÂHİM HÂS) | İbrâhim Hâs | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
20 | DÎVÂN (KAYGULU HALİL EFENDİ) | Kaygulu Halil Efendi | Doç. Dr. Osman Kufacı |
Görüntüle | ||
21 | HÂDİ’L-UŞŞÂK (KAYGULU HALÎL EFENDİ) | Kaygulu Halil Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
22 | TEFSİR-İ BA’Z-I SÜVER-İ KUR’ANİYYE | Abdülhay Celvetî | Doç. Dr. Şükrü Maden |
Görüntüle | ||
23 | DÎVÂN (İLÂHİ-NÂME) | Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı | Doç. Dr. abdulkadir erkal |
Görüntüle | ||
24 | MA‘RİFETNÂME | Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı | Doç. Dr. Lokman Taşkesenlioğlu |
Görüntüle | ||
25 | ‘İRFÂNİYE | Hakkı, Erzurumlu İbrahim Hakkı | Diğer Emine Güleç |
Görüntüle |