Alî Şîr Nevâyî tarafından 1491 yılında Farsça olarak kaleme alınmış bir muamma.

Türk edebiyatında ilk muamma örneklerini Ahmedî (ö. 815 / 1412) ve Muînî vermiştir. Bu edebî türün Türk edebiyatında yaygınlık kazanıp gelişmesinde İran ve Azerbaycan’dan gelen şairler önemli rol oynamıştır. Muamma yazma geleneği XVI. yüzyıldan sonra önemini biraz yitirse de Tanzimat dönemine kadar devam etmiştir (Saraç 2020: 320). Orta Asya Türk dili ve edebiyatının gelişmesinde çok büyük rol oynayan Alî Şîr Nevâyî’nin  başarılı olmasında ileri görüşlü fedakâr bir devlet adamı, geniş düşünceli bir Müslüman, inanmış bir tarikat adamı, şiiri ve sanatı koruyan bir Türk düşünürü, Fars dili ve edebiyatının yaygın olduğu bir devirde Türk dilinin zenginliğini ve üstünlüğünü ileri süren bir milliyetçi olması etkili olmuştur (Levend 1966: 285).

Rahmani’nin çalışmasına kadar Nevâyî’nin klasik nazım ve nesrin her türünde ve her şeklinde edebî, ilmî, sosyal, dinî-tasavvufî, ahlakî-didaktik konularda 29 eser yazdığı bilinmekteydi (2019: 299; Ercilasun 2009: 408). Fakat Rahmani’nin “Kendi Döneminde Yazılan Kaynaklarda Ali Şîr Nevâî ve Fazla Bilinmeyen Üç Eseri” adlı makalesine göre Münşeât-ı Fârisî ile Risâle-i Müfredât-ı Muamma, Risâle-i Tîr-Andâhtan isimli risalelerle Nevâî’ye ait eserlerin sayısı 32’ye çıkmıştır (2019: 298).

Muamma yazmak veya söylemek için Arapça ve Farsça bilmenin yanında ebced hesabı, İslâm kültürü, çeşitli inançlar, dil bilgisi, klasik edebiyat alanında da bilgi sahibi olmak gerekir. Nevâyî bu sebeple Fars edebiyatında büyük öneme sahip muamma türüne ait kuralları muamma söylemek ve çözmek isteyen kişilere öğretmek amacıyla Risâle-i Müfredât-ı Muamma adlı eseri kaleme almıştır. Türk edebiyatında Nevayî’nin eserleri tür bakımından sınıflandırılmış, bu eserin dil ve edebiyat eserleri tasnifine dâhil edildiği ancak hakkında herhangi bir açıklama yapılmadığı tespit edilmiştir. Eserin dili Farsçadır.

Risâle-i Müfredât-ı Muamma 122 sayfa olarak İran’da Emir Nimeti ve Mehdi Kasım Neyâ tarafından bir mukaddime ve edisyon-kirtikli bir metin olarak Müşkat-i Daniş yayınevi tarafından yayımlanmıştır (https://islamansiklopedisi.org.tr/muamma. Erişim tarihi: 23.04.2022).

Yazarın biyografisi için bk. "Alî Şîr Nevâyî/Nevâî". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-sir-nevai.