- Yazar Biyografisi (TEİS)
Mustafa b. Bâlî (?/?) - Madde Yazarı: Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
- Eser Yazılış Tarihi:983/1576
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Derleme
- Türü/Formu:Kıyafetname
- Yayın Tarihi:15/10/2021
RİSÂLE-İ KIYÂSET-İ FİRÂSET (MUSTAFA b. BÂLÎ)
firâset-nâmeMustafa b. Bâlî (?/?)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Mustafa b. Bâlî (ö. 1618) tarafından 983/1576 tarihinde Sultan III. Murad adına yazılan mensur firâset-name. Yazar, Fahreddin Râzî (ö.1210) ve Muhyiddin-i Arabî (ö.1240)'nin eserlerinin Türkçe olmamasını ve Hamdullah Hamdî (ö.1503)'nin eserinin ise kısalığını gerekçe göstererek kendisinin bunları tamamlayan bir eser yazmak istediğini belirtir. Eserini hazırlarken İbn Sinâ (ö.1037), İmam Şafî (ö. 820), İflimun (M.Ö. 5. yy.), Batlamyus (ö. 168), Calinus (ö. 200), Zekeriya Er-Razî (ö. 925), Molla Lutfî (ö.1494) ve Taşköprî-zâde (ö.1560) ’den de yararlanmıştır.
Mukaddime ile yedi bâb ve yedi fasıldan oluşan eserde firâset ilminin tanımı, özellikleri, onunla ilişkili olan diğer bilim dalları anlatılır. İnsanın dış görünüşü, cinsiyet özellikleri, insan hayatının dönemleri, üst soy ilişkisi, insan yaradılışının hangi işlere uygun olup olmadığı, bazı toplumların öne çıkan özellikleri, coğrafya ve iklimin insanların mizacı üzerindeki etkisi ele alınır.
Eserdeki alıntılar, konuyla ilgili çeşitli eserlerden, bazıları da kendisine ait olduğu tahmin edilen Türkçe, Arapça ve Farsça dörtlük, beyit ve mısralar yanında birçok
ayet ve hadisten oluşmaktadır.
Bilinen iki nüshası olan Risâle-i Kıyâset-i Firâset, Ramazan Sarıçiçek
tarafından yayınlanmıştır (2012, 2014).
Yazarın biyografisi için bk. “Mustafa b. Bâlî” . Türk
Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/mustafa-bali
Eserden Örnekler
Firâset-i
Şer‘iyye
Oldur ki sâhib-i firâset olan kimesne, bir şahsa basar-ı basîret ile nazar eyleyicek şahs-ı mezbûrun ahlâk u etvârından hafî vü celî, zamîr-i münîrinde müntakıs u müncelî ola kat ‘â ‘alâmet-i mahsûsına müteveccih ve aslâ emâret-i cismâniyye sine mültefit olmaya. Bu vechle firâset firâset-i enbiyâ-ı güzîn ve kiyâset-i evliyâ-yı müslimîndür rıḍvânu’llâhi te‘âlâ ‘aleyhim ecma‘în ve esbaga ‘aleynâ bereketehüm ilâ-yevmi’ddîn. Bu firâset subh-i sâdık gibi sâtı‘ü’l-bürhân ve âsâr u ahkâmı şâyibe-i hulf u hatâdan ‘ârî idügi zâhir ü nümâyândur. Ve-lâkin gûşiş ü ta‘lîm ile tahsîl ve tetmîm-i makdûr-ı nev‘-i beşer degüldür. Belki mahz-ı lutf-ı Hudâ-yı Kerîmdür zâlike fazlu’llâhi yu’tîhi me yeşâ’u va’llâhu zü’l-fazli’l-‘azîm. Bu firâsetün sebebi budur ki, İmâm Fahr-ı Râzî kaddesa’llâhu sırrehu, bu makâmda icmâlen ve Tefsîr-i Kebîr’de tafsîlen bu ‘ibâretle zikr eylemişdür ki, cevher-i nefs-i nâtıka ma‘ârifi külliyye ve envâr-ı ‘akliyyeye müsta‘idde halk olınmışdur (Sarıçiçek 2013: 140-141).
Kaynakça
Başkan,
Ali Rıza (1987). Kıyâfetü’l-İnsâniyye fî
Şemâili’l-‘Osmâniyye. İstanbul: KTB Yay.
Mustafa
b. Bâlî (2013). İlm-i Firâset. hzl.
Ramazan Sarıçiçek. Malatya: Öz Serhat Matbaacılık.
Mustafa
b. Bâlî (2014). Yüzler Hâli Söyler. hzl. Ramazan Sarıçiçek. İstanbul:
Büyüyenay Yay.
Râgıb-ı
Isfahânî. el-Müfredât fî Garîbi’l-Kur‟ân. http://www.shamile.com
Sarıçiçek,
Ramazan (2012). “Mustafa bin Bâlî ve İlm-i Firâset’i”. Turkish Studies International Periodical For The Languages,
Literature and History of Turkish or Turkic 7/4: 2725-2754.
Taşköpri-zâde
Ahmed Efendi (1313). Mevzuatü’l-Ulum Tercümesi (Kemâleddin Mehmed
Efendi). C.I. Dersaadet: İkdam Matbaası. I. 358.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | ES-SEYFÜ'L-MESLÛLÜ FÎ ŞERHİ'R-RESÛLİ (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
2 | ŞERH-İ KASÎDE-İ BÜRDE (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafa b. Bâlî | Doç. Dr. Bünyamin Ayçiçeği Doç. Dr. Hamza KOÇ |
Görüntüle | ||
3 | HADÎS-İ ŞERÎFLER MECMUASI (MUSTAFÂ b. BÂLÎ) | Mustafâ b. Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
4 | HÂŞİYE ALÂ ŞERHİ MİFTÂH (MUSTAFA b. BÂLÎ) | Mustafâ bin Bâlî | Araş. Gör. Oğuzhan Et |
Görüntüle | ||
5 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
6 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
7 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
8 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
9 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
10 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
11 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
12 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
13 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
14 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |