Ümmüveled-zâde Ali Efendi'nin kalem vasfında risalesi. Kalem, cahiliye Araplarında, fal oku ile kura çekiminde kullanılan bazı gereçlerin (İbn Manzûr 1956:491) adı olmasının yanında İslami literatürde kader bahsinin önemli kavramlarından olmuştur.

Risâle-i Kalemiyye/er-Risâletü’l-Kalemiyye mensur Arapça bir eserdir. Nüshası Raşid Efendi. 617/13 numarada bulunmaktadır. Müellif, kalem atrafında oluşan tasavvufî yaklaşımları, kalemi çeşitli yönlerden muhtelif unsurlara benzeterek ve kişileştirerek işlemiştir. Özellikle kalem ile Hz. Yunus, Hz. Süleyman, Hz. Yakup, Zülkarneyn ve Ka‘bu’l-ahbâr gibi dinî ve tarihî şahsiyetler arasındaki benzerlik, ilim sahibi olma ve her türlü ilmi kaydederek sonraki nesillere aktarma yönündendir. Risalede bilgeliğinin yanı sıra kalem, marifet kaynaklarından beslenen etkileyici hitabetiyle sözün zirvesindeki bir edip; hikmet nurları kalbinden diline yansıyan bir hakîm; cömert bir ticaret erbabı; tenkit konusunda oldukça acımasız bir söz celladı; Rum sergilerine Arap ve Acem işleri başta olmak üzere muhteşem nakışlar işleyen bir nakkaş; yüce faziletler mülkünün mâliki; salih ilim ve amel yolunun sâlikidir.

Risâle-i Kalemiyye seci‘li bir metindir. Metinde sekiz ayrı manzum parça vardır. Nev‘îzâde Atâyî, bu manzumelerden birinin Rızâî Mahmud Baba Efendi (ö. 1579) methinde söylendiğini kaydetmiştir (2017: 1000).

Şairin biyografisi için bk. "Ali, Ümm-i Veled-zâde Ali Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-ummi-veledzade-ali-efendi