RİSÂLE-İ HÂBİYYE (FUÂDÎ)
mesnevi
Fuâdî, Ömer (d. 966?/1559? - ö. 1046/1636)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Ömer Fuâdi Efendi'ye ait dinî ahlakî mesnevi. Risâle-i Hâbiyye li-Dervíş Ömeri’l-Fu’âdí başlığıyla kayıtlı 678 beyitlik bir eser olan Risâle-i Hâbiyye, mesnevi nazım şekliyle ve Mefā‘ílün, mefā‘ílün, fe‘ūlün kalıbıyla yazılmıştır. Sultan III. Murād zamanında, H. 989/ M.1581-82 yılında yazılan eseri, kurgusundan hareketle iki bölüme ayırmak mümkündür. Giriş niteliğindeki ilk bölümde 13 beyitlik Besmele, 17 beyitlik tevhid, 15 beyitlik na‘t ve 8 beyitlik Çehār Yār-ı Güzín övgüsü ve akabinde bir münâcât vardır. Akabinde Latîfî Tezkiresi’nden yararlanılarak yazılmış 150 beyitlik Osmanlı şairlerini birer-ikişer beyitte tanıtan şâirnâme niteliğinde bir bölüm mevcuttur. Eserin yazılış sebebinin açıklandığı "Sebeb-i Te’lîf-i Kitâb" kısmından sonra asıl hikâye bölümüne giriş yapılır. Fuādi’nin, asıl hikâye bölümünde ilham kaynağı Hamdullah Hamdî ve onun Yūsuf u Züleyhā mesnevisidir. Hamdî’nin Yūsuf u Züleyhā mesnevisini okurken Züleyhâ’nın rüyası gibi bir rüyayı kendisine nasip etmesi için Hakk’a yalvaran Fu’âdî, bu sırada uykuya yenik düşer. Rüyasında yüce bir kapı görür. Gaipten gelen ses bunun mutluluk kapısı olduğunu, bu kapıdan girenin isteğine ve yüce makama ulaşacağını, bağış ve lütuf kapısının kendisi için açıldığını söyler. Bu sözler üzerine şair kapıdan içeri girer. Dağ ve bağ geçtikten sonra ovada bir yolda yürümeye başlar. Yolda ay yüzlü ve Leylā saçlı bir güzelle karşılaşır. Onu görünce gözü aydınlanır ve uykudan uyanır. Bundan sonraki günleri rüyasında gördüğü güzelin hayaliyle geçer. Kendisini aradığı sevgiliye ulaştıracak mürşidi doğum yeri Kastamonî’de bulur. Şeyh Abdülbâkî Efendi’nin dergâhına varıp ona intisap eder. Abdülbâkî Efendi elinden tutup ona doğru yolu gösterir. Onun sayesinde vahdet yüzünü görür. Hakiki Sevgili’yi seyredince yüzünün nakşında onun Nakkāş’ını görür, gönlünü mā-sivā düşüncesinden arındırır. Hakiki aşkla iyiliğe ulaşır, kesretten kurtulup vahdete erişir.

Eser, Manisa İl Halk Kütüphanesi, 1229 numarada "Risāle-i Bülbüliyye ve Risāle-i Sünbüliyye," adıyla kayıtlı yazma nüshanın sonunda bulunan ve çalışmaya esas teşkil eden Hâb-nâme metninden alınmıştır. Eser hakkında Gencay Zavotçu tarafından 2007'de yapılmış bir çalışma bulunmaktadır.

Eserin yazarı hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. "Fuâdî, Ömer", Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/fuadi-omer

Eserden Örnekler


Baña üstād-ı zāhirdir Latîfî

Anıñ lutfıyla irdim bu kemāle  (Zavotçu 2007: 168)


Yazılmış anda rü’yā-yı Zelíhā

Cemāl-i Yūsuf’ı etmiş temāşā (Zavotçu 2007: 237-239)

***

Ma‘ārif tālibi olduķda Şeyhî

Aña irşādla feyz etdi şeyhi    (Zavotçu 2007: 174)

***

Elimdeydi meger Ģamd[í] kitābı

Baña meftūģdı ma‘nāsı bābı


Tefe’ül vechi üzre bir maķāmı

Açınca anda gördüm bu kelāmı

***

Didim yā Rab baña da vir bu hāli

Bu hāletden göñül olmaya hālî


Cihānda bir cemāl-i dil-güşānıñ

Olayın derdle mahzūn[ı] anıñ


Baña vir ‘aşķ-ı bākî ķıl hidāyet

Hakîkî 'aşķıma eyle bidāyet    (Zavotçu 2007: 317-319)


Ķadem basdum o sahrā üzre ol gāh

Görindi baña anda bir ‘aceb rāh


Sülūk etdim o rāha ben görince

Taríķ-i Haķ gibi togdı varınca


O rāh içre giderken gördüm ol ān

Tulū‘ etdi hemān bir māh-ı tābān


Ne meh-tāb belki gördüm āfitābı

Hicāb olmadı zerre gök sehābı (Zavotçu 2007: 402-405)

Kaynakça


Ömer Fuādí; Bülbüliyye. Süleymâniye Ktp., Düğümlü Baba nu.: 320/2.

Ömer Fuādí; Bülbüliyye. Ankara Milli Ktp. İbn-i Sínā nu.: 4652. 

Ömer Fuādí; Risâle-i Bülbüliyye ve Risâle-i Sünbüliyye. Manisa İl Halk Ktp. nu.: 1229. 

Ömer Fuâdí; Bülbüliyye. Kastamonu İl Halk Ktp. nu.: 1664.

Zavotçu, Gencay (2007). Türk Edebiyatı’nda Hâb-nâme ve Ömer Fu’âdî’nin Hâbiyye Risâlesi. Kocaeli: Hazret-i Pîr Şeyh Şa‘bân-ı Velî Vakfı Yay., No.: 8.

Atıf Bilgileri


Zavotçu, Gencay. "RİSÂLE-İ HÂBİYYE (FUÂDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risale-i-habiyye-fuadi. [Erişim Tarihi: 22 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MENÂKIB-I ŞA'BÂN-I VELÎ (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
2 BÜLBÜLİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. İlyas YAZAR
Görüntüle
3 TÜRBENÂME (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Doç. Dr. Osman Kufacı
Görüntüle
4 HAYÂTİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
5 KASİDE-İ PENDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Prof. Dr. Hakan Yekbaş
Görüntüle
6 MUSLİHU'N-NEFS (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ ASELİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Fuâdi Efendi Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ GÜLLÂBİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ HALVET (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
10 RİSÂLE-İ MÜSELLESÂT (MÜSELLESÂT-I TÂSİYYE) (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
11 RİSÂLE-İ TEVHÎDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
12 RİSÂLE-İ VİRDİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. asuman ünal özcan
Görüntüle
13 RİSÂLE-İ ZİKR (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
14 RİSÂLE-İ SADEFİYYE (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Diğer Sevda Tuğçe Kahriman
Görüntüle
15 SİLSİLENÂME (FUÂDÎ) Fuâdî, Ömer Dr. Mutlu Melis Özgeriş
Görüntüle
16 NEVÂ-YI HORÛS (ABDÎ/VEHHÂBÎ) Abdî, Abdülvehhâb es-Sâbûnî, Abdülvehhâb Hemedânî Dr. Öğr. Üyesi Fatih Odunkıran
Görüntüle
17 TUHFETÜ'L-UŞŞÂK (ATÂ) Atâ, Üsküplü Atâ ismail Aksoyak
Görüntüle
18 DÎVÂN (İLMÎ) İlmî, İlmî Dede Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 GÜL-İ SAD-BERG (HALVETÎ MUHYÎ) Halvetî Muhyî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
20 DÎVÂN (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
21 SERGÜZEŞT-NÂME (NEBÂTÎ) Nebâtî, Nebâtî Çelebi Dr. Ahmet UĞUR
Görüntüle
22 GENC-İ ESRÂR-I MA'NÎ (NİDÂÎ) Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî Prof. Dr. Nuran ÖZTÜRK
Görüntüle
23 ÇİHL HADİS TERCÜMESİ (RIHLETÎ) Rıhletî (d ?/?- ö. ?/?) Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
24 KIRK HADİS (RIHLETÎ) Rıhletî Prof. Dr. Adem Ceyhan
Görüntüle
25 ESRÂRÜ'L-'ÂRİFÎN (SEYYİD SEYFÎ) Seyyid Seyfî/Seyyid Nizamoğlu, Şeyh Seyyid Seyfullah Kasım b. Şeyh Seyyid Nizameddin Efendi Prof. Dr. Muhsin Macit
Görüntüle