RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ)
dİni-tasavvufi meseleler
Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed (d. 1027/1618- ö. 1105/1694)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Kıyamet alametlerinin tasavvufi açıdan anlatıldığı küçük bir risale. Eserin adında geçen ''Eşrât'', şeratın çoğulu olup alametler, ''sâ‘at “ ise belirlenmiş vakit, zaman dilimi anlamına gelir ( Yavuz 2002: 522-525). Bu nedenle eserin ismi ''Kıyamet Alametleri'' şeklinde tercüme edilebilir. Eser on iki sayfadan ibaret olup küçük bir risaledir (Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?):163). Eserin ne zaman yazıldığı tam olarak bilinmemektedir.

Risale, tasavvufi ağırlıkta olmakla birlikte, eserde kelam ilminin meselelerinden olan kıyametin alâmetleri ''enfüsü' 'açıdan ele alınmıştır (Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?):163, Şaşa 2017: 582). Müellif eserinde kıyamet nedir? Alametleri nelerdir? Bu alametler zahiri anlamda mı yoksa bâtıni anlamda mı anlaşılmalı? Sorularına açıklık getirmiştir (Şaşa 2017: 582). Konu kelam, tefsir, hadis ilimlerinde olduğu gibi klasik bakış açısıyla işlenmemiş, insanın iç dünyasına nazarları çevirerek tasavvufi bir bakış sergilenmiştir (Şaşa 2017: 588). 

Kur'an ve hadislerden bilindiği üzere kıyametin büyük ve küçük birçok alameti vardır. Niyâzî-i Mısrî, eserinde büyük alametleri üzerinde durmuştur. Bu büyük alametler "Beni Asfar"ın (Haçlı ordusu veya Rumlar-Kütüb-i Sitte: 5018 nolu hadis) zuhuru, '"Ye'cûc ve Me'cûc"un çıkması, ''Deccâl''in zuhuru, Hz. İsa'nın yeryüzüne inmesi ve Deccal'ı öldürmesi,  ''Dabbetu'l-Arz''ın ortaya çıkması, güneşin batıdan doğup doğudan batması şeklinde zikredilebilir. Müellif bu alametleri farklı bir bakış açısı ile ele almış, alametlerin âleme bakan yönünden ziyade insana bakan yönü üzerinde durmuştur. Müellife göre ''Asfar oğulları''nın ortaya çıkması seyr u sülûk eden kişide hayvani sıfatların belirmesidir. '"Ye'cûc ve Me'cûc"un zuhurundaki murat insanda kınanan sıfat ve fikirlerin artmasıdır. ''Deccal''ın çıkması insandaki şeytani sıfatların zuhur etmesidir. Hz. İsa'nın yeryüzüne inmesi ve Deccal' ı katletmesi, insanın yeryüzüne meyletmekten vazgeçerek ahirete yönelmesi ve cehaletten kurtulmasıdır. ''Dabbetu'l-Arz''dan maksat nefs-i levvâme'nin kalpte zuhur etmesidir. Güneşin batıdan doğup doğudan batması ise hakikatin insanın kalbinden silinip hayvani ruhun insanın bedenine hâkim olmasıdır (Şaşa 2017: 592). Müellif, böyle bir tefsire neden gerek olduğunu eserin giriş kısmında belirtmiştir. Zira ona göre mutasavvıfların belirttiği gibi büyük âlemde olan her şey küçük âlemde de vardır. Nitekim  âlem büyük olmakla birlikte insani hakikat üzerine yaratılmıştır. Yazara göre bu gerçek sadece seyr ü sülûk yapan sufiler tarafından anlaşılabilir (Şaşa 2017: 587).

Eser sekiz başlıktan oluşmaktadır. Arapça-Farsça kelime ve tamlamalara eserde sıkça yer verilmiştir. Eser, tasavvufi konulara vâkıf, yüksek eğitimli zümreye hitap etmektedir.

Risale Mustafa Tatçı tarafından yeni harflerle yayınlanmış (1988 : 22, 23) Mehmet Şaşa tarafından ise şerh edilmiştir (2017: 581).

Şairin biyografisi için ''Niyâzî-i Mısrî''. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazii-misri 

Eserden Örnekler


Beni Asfar"ın zuhûrundan murâd, insanda olan sıfat-ı behîmiyyenin zuhûr etmesidir. Zira insanda evvel halk olan bu sıfatlardır.

Ye'cûc ve Me'cûc"un çıkmasından murat, insanda olan sıfat-ı zemîme ve efkâr-ı fâsidenin külliyet ile zuhûr ve hücûmudur.

Deccal"den murâd, insanda olan "akl-ı me'âş"ın sıfat-ı rubûbiyyet ile kibr ve isti'lâsı ve taleb-i uluvv ile zuhûrudur.

Hazret-i Îsâ'nın yere inmesi"nden murâd, "akl-ı me'âd"ın nûr-i yakîn ile zuhûrudur. "Hazret-i Îsâ'nın Deccal'i katletmesi"nden murat, "Deccal"in hükmünü ibtâlden ibâretdir. Nitekim, Şeyh Sadrüddin Konevî buyurdular ki, "Deccal, dünyanın hakikati mazharıdır. Onun içindir ki, sağ gözü kördür. Yani  Hakk'ı görmez. Ve Hazret-i İsa aleyhisselam, hakikat-i ahiretin mazharıdır ki, onun zuhûru vakti, fecrin tulu'u zamanıdır. Çünki, akl-ı me'âd zuhûr eder, akl-ı me'âş ölür...

Hazret-i Mehdîinin çıkmasından murâat akl-i küll ve rûh-i a'zamın zuhûrudur. O rûh, havâssa nefh olunur, herkese nefh olunmaz. "Ve nefahtü min rûhî" âyeti bu rûha işarettir. Bu ruhu mürşid-i kâmil, Allah'tan halife olup talibe nefh eder. Buna "Mâye-i Muhammediyye" derler (Tatçı 1988 : 22, 23).

Kaynakça


Aşkar, Mustafa (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: KB Yay.

Şaşa, Mehmet (2017). Malatyalı İlim ve Fikir İnsanları Sempozyumu Bildirileri. Malatya: İnönü Üniversitesi Yay. 581. 

Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yay.

Yavuz, Yusuf Şevki (2002). “Kıyamet Alâmetleri”. İslâm Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 522-525.

Tatçı, Mustafa (1988). “Niyazî-i Mısrî’nin Tasavvufî Bir Risalesi. Eşratu’s-Sâ’at”. Dolunay Dergisi (32-33): 22-23.

Uludağ, Süleyman (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yay.

Niyâzî-i Mısrî (1974). Niyâzî Divanı - Niyâzî-i Mısrî’nin Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.

Atıf Bilgileri


OLGUN, TALAT. "RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risale-i-esratu-s-sa-at-niyazi-i-misri. [Erişim Tarihi: 21 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN-I İLÂHİYÂT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI
Görüntüle
2 MECMÛA-İ KELİMÂT-I KUDSİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Diğer Ömer Aksan
Görüntüle
3 MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
4 RİSÂLE-İ ES’İLE VE ECVİBE-İ MUTASAVVIFÂNE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
5 TA‘BİRÂTÜ’L-VÂKI‘AT (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Doç. Dr. Mevlüt Gülmez
Görüntüle
6 RİSÂLE-İ HASANEYN (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Akın ZENGİN
Görüntüle
7 RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
8 RİSÂLE-İ HIZRİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
9 RİSÂLE-İ ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
10 RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
11 RİSÂLE Fİ-DEVERÂN-I SÛFİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
12 ŞERH-İ ESMÂU’L-HÜSNÂ (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Diğer Ezrail Karakurt
Görüntüle
13 ŞERH-İ NUTK-I YÛNUS EMRE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
14 TESBİ‘-İ KASÎDE-İ BÜR’DE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
15 ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed Dr. Muhammed Ülgen
Görüntüle
16 TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ)  Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
17 DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid Öğretmen Kevser Kıroğlu
Görüntüle
18 TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN
Görüntüle
19 ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi Araş. Gör. Emrah Baş
Görüntüle
20 VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) Lâmekânî, Hüseyin Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle
21 ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ) Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu
Görüntüle
22 MECMÛ‘ATÜ’L-LETÂİF ve MATMÛRATÜ’L-ME‘ÂRİF (RUSÛHÎ) Rusûhî , Ankaravî İsmâil Dr. Ayşe Gültekin
Görüntüle
23 KİTÂB-I ŞERH-İ FUSÛSU'L-HİKEM EL-MÜSEMMÂ Bİ-KÂŞİFİ’L-ESRÂR (KARABAŞ VELİ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
24 TARÎKATNAME (KARABAŞ VELİ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Diğer Meryem Özdemir
Görüntüle
25 TA'BÎRNÂME (KARABAŞ VELÎ EFENDİ) Veli, Karabaş Veli Efendi Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ
Görüntüle