- Yazar Biyografisi (TEİS)
Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed - Madde Yazarı: Öğretmen TALAT OLGUN
- Eser Yazılış Tarihi:?/?
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:17. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:04/04/2022
RİSÂLE-İ EŞRÂTU’S-S‘AT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ)
dİni-tasavvufi meselelerNiyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed (d. 1027/1618- ö. 1105/1694)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Kıyamet alametlerinin tasavvufi açıdan anlatıldığı küçük bir risale. Eserin adında geçen ''Eşrât'', şeratın çoğulu olup alametler, ''sâ‘at “ ise belirlenmiş vakit, zaman dilimi anlamına gelir ( Yavuz 2002: 522-525). Bu nedenle eserin ismi ''Kıyamet Alametleri'' şeklinde tercüme edilebilir. Eser on iki sayfadan ibaret olup küçük bir risaledir (Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?):163). Eserin ne zaman yazıldığı tam olarak bilinmemektedir.
Risale, tasavvufi ağırlıkta olmakla birlikte, eserde kelam ilminin meselelerinden olan kıyametin alâmetleri ''enfüsü' 'açıdan ele alınmıştır (Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?):163, Şaşa 2017: 582). Müellif eserinde kıyamet nedir? Alametleri nelerdir? Bu alametler zahiri anlamda mı yoksa bâtıni anlamda mı anlaşılmalı? Sorularına açıklık getirmiştir (Şaşa 2017: 582). Konu kelam, tefsir, hadis ilimlerinde olduğu gibi klasik bakış açısıyla işlenmemiş, insanın iç dünyasına nazarları çevirerek tasavvufi bir bakış sergilenmiştir (Şaşa 2017: 588).
Kur'an ve hadislerden bilindiği üzere kıyametin büyük ve küçük birçok alameti vardır. Niyâzî-i Mısrî, eserinde büyük alametleri üzerinde durmuştur. Bu büyük alametler "Beni Asfar"ın (Haçlı ordusu veya Rumlar-Kütüb-i Sitte: 5018 nolu hadis) zuhuru, '"Ye'cûc ve Me'cûc"un çıkması, ''Deccâl''in zuhuru, Hz. İsa'nın yeryüzüne inmesi ve Deccal'ı öldürmesi, ''Dabbetu'l-Arz''ın ortaya çıkması, güneşin batıdan doğup doğudan batması şeklinde zikredilebilir. Müellif bu alametleri farklı bir bakış açısı ile ele almış, alametlerin âleme bakan yönünden ziyade insana bakan yönü üzerinde durmuştur. Müellife göre ''Asfar oğulları''nın ortaya çıkması seyr u sülûk eden kişide hayvani sıfatların belirmesidir. '"Ye'cûc ve Me'cûc"un zuhurundaki murat insanda kınanan sıfat ve fikirlerin artmasıdır. ''Deccal''ın çıkması insandaki şeytani sıfatların zuhur etmesidir. Hz. İsa'nın yeryüzüne inmesi ve Deccal' ı katletmesi, insanın yeryüzüne meyletmekten vazgeçerek ahirete yönelmesi ve cehaletten kurtulmasıdır. ''Dabbetu'l-Arz''dan maksat nefs-i levvâme'nin kalpte zuhur etmesidir. Güneşin batıdan doğup doğudan batması ise hakikatin insanın kalbinden silinip hayvani ruhun insanın bedenine hâkim olmasıdır (Şaşa 2017: 592). Müellif, böyle bir tefsire neden gerek olduğunu eserin giriş kısmında belirtmiştir. Zira ona göre mutasavvıfların belirttiği gibi büyük âlemde olan her şey küçük âlemde de vardır. Nitekim âlem büyük olmakla birlikte insani hakikat üzerine yaratılmıştır. Yazara göre bu gerçek sadece seyr ü sülûk yapan sufiler tarafından anlaşılabilir (Şaşa 2017: 587).
Eser sekiz başlıktan oluşmaktadır. Arapça-Farsça kelime ve tamlamalara eserde sıkça yer verilmiştir. Eser, tasavvufi konulara vâkıf, yüksek eğitimli zümreye hitap etmektedir.
Risale Mustafa Tatçı tarafından yeni harflerle yayınlanmış (1988 : 22, 23) Mehmet Şaşa tarafından ise şerh edilmiştir (2017: 581).
Şairin biyografisi için ''Niyâzî-i Mısrî''. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/niyazii-misri
Eserden Örnekler
Beni Asfar"ın zuhûrundan murâd, insanda olan sıfat-ı behîmiyyenin zuhûr etmesidir. Zira insanda evvel halk olan bu sıfatlardır.
Ye'cûc ve Me'cûc"un çıkmasından murat, insanda olan sıfat-ı zemîme ve efkâr-ı fâsidenin külliyet ile zuhûr ve hücûmudur.
Deccal"den murâd, insanda olan "akl-ı me'âş"ın sıfat-ı rubûbiyyet ile kibr ve isti'lâsı ve taleb-i uluvv ile zuhûrudur.
Hazret-i Îsâ'nın yere inmesi"nden murâd, "akl-ı me'âd"ın nûr-i yakîn ile zuhûrudur. "Hazret-i Îsâ'nın Deccal'i katletmesi"nden murat, "Deccal"in hükmünü ibtâlden ibâretdir. Nitekim, Şeyh Sadrüddin Konevî buyurdular ki, "Deccal, dünyanın hakikati mazharıdır. Onun içindir ki, sağ gözü kördür. Yani Hakk'ı görmez. Ve Hazret-i İsa aleyhisselam, hakikat-i ahiretin mazharıdır ki, onun zuhûru vakti, fecrin tulu'u zamanıdır. Çünki, akl-ı me'âd zuhûr eder, akl-ı me'âş ölür...
Hazret-i Mehdîinin çıkmasından murâat akl-i küll ve rûh-i a'zamın zuhûrudur. O rûh, havâssa nefh olunur, herkese nefh olunmaz. "Ve nefahtü min rûhî" âyeti bu rûha işarettir. Bu ruhu mürşid-i kâmil, Allah'tan halife olup talibe nefh eder. Buna "Mâye-i Muhammediyye" derler (Tatçı 1988 : 22, 23).
Kaynakça
Aşkar, Mustafa (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: KB Yay.
Şaşa, Mehmet (2017). Malatyalı İlim ve Fikir İnsanları Sempozyumu Bildirileri. Malatya: İnönü Üniversitesi Yay. 581.
Bursalı Mehmed Tahir Efendi (?). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yay.
Yavuz, Yusuf Şevki (2002). “Kıyamet Alâmetleri”. İslâm Ansiklopedisi. C. 25. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay. 522-525.
Tatçı, Mustafa (1988). “Niyazî-i Mısrî’nin Tasavvufî Bir Risalesi. Eşratu’s-Sâ’at”. Dolunay Dergisi (32-33): 22-23.
Uludağ, Süleyman (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yay.
Niyâzî-i Mısrî (1974). Niyâzî Divanı - Niyâzî-i Mısrî’nin Hayatı ve Şiirleri. İstanbul: Maarif Kitaphanesi.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DÎVÂN-I İLÂHİYÂT (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed | Dr. Öğr. Üyesi Murat VANLI |
Görüntüle | ||
2 | MECMÛA-İ KELİMÂT-I KUDSİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Diğer Ömer Aksan |
Görüntüle | ||
3 | MECMÛA-İ ŞEYH MISRÎ EFENDİ (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/Mehmed | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
4 | RİSÂLE-İ ES’İLE VE ECVİBE-İ MUTASAVVIFÂNE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
5 | TA‘BİRÂTÜ’L-VÂKI‘AT (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Doç. Dr. Mevlüt Gülmez |
Görüntüle | ||
6 | RİSÂLE-İ HASANEYN (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed | Akın ZENGİN |
Görüntüle | ||
7 | RİSÂLE-İ VAHDET-İ VÜCÛD (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
8 | RİSÂLE-İ HIZRİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
9 | RİSÂLE-İ ARŞİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
10 | RİSALE-İ TEVHÎD (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-İ Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
11 | RİSÂLE Fİ-DEVERÂN-I SÛFİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
12 | ŞERH-İ ESMÂU’L-HÜSNÂ (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Diğer Ezrail Karakurt |
Görüntüle | ||
13 | ŞERH-İ NUTK-I YÛNUS EMRE (NİYÂZÎ-İ MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/Mehmed | Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK |
Görüntüle | ||
14 | TESBİ‘-İ KASÎDE-İ BÜR’DE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
15 | ED-DEVRETÜ’L-ARŞİYYE (MISRÎ) | Niyâzî-i Mısrî, Muhammed/ Mehmed | Dr. Muhammed Ülgen |
Görüntüle | ||
16 | TEZKİRE-İ ŞU'ARÂ (SÂLİH AYNÎ MEHMED EFENDİ) | Aynî, Sâlih Aynî Mehmed Efendi | Prof. Dr. Beyhan KESİK |
Görüntüle | ||
17 | DÎVÂN (EŞREF-İ SÂNÎ) | Eşref-i Sânî, Şeyh Seyyid | Öğretmen Kevser Kıroğlu |
Görüntüle | ||
18 | TECELLİYÂT (FENÂYÎ, CENNET MEHMED EFENDİ) | Fenâyî, Cennet Mehmed Efendi | Prof. Dr. ABDULLAH AYDIN |
Görüntüle | ||
19 | ÂDÂB-I HURDE-İ TARîKÂT (HİMMET/ABDÎ, BOLULU ŞEYH HİMMET EFENDİ) | Himmet/Abdî, Bolulu Şeyh Himmet Efendi | Araş. Gör. Emrah Baş |
Görüntüle | ||
20 | VAHDETNÂME (LÂMEKÂNÎ) | Lâmekânî, Hüseyin | Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk |
Görüntüle | ||
21 | ŞERH-İ KASÎDE-İ MÎMİYYE (ŞEYHÎ) | Şeyhî, Abdülmecîd Sivasî | Prof. Dr. Cengiz Gündoğdu |
Görüntüle | ||
22 | MECMÛ‘ATÜ’L-LETÂİF ve MATMÛRATÜ’L-ME‘ÂRİF (RUSÛHÎ) | Rusûhî , Ankaravî İsmâil | Dr. Ayşe Gültekin |
Görüntüle | ||
23 | KİTÂB-I ŞERH-İ FUSÛSU'L-HİKEM EL-MÜSEMMÂ Bİ-KÂŞİFİ’L-ESRÂR (KARABAŞ VELİ EFENDİ) | Veli, Karabaş Veli Efendi | Diğer Meryem Özdemir |
Görüntüle | ||
24 | TARÎKATNAME (KARABAŞ VELİ EFENDİ) | Veli, Karabaş Veli Efendi | Diğer Meryem Özdemir |
Görüntüle | ||
25 | TA'BÎRNÂME (KARABAŞ VELÎ EFENDİ) | Veli, Karabaş Veli Efendi | Dr. Öğr. Üyesi Munise KOÇ |
Görüntüle |