Hz. Hüseyin’in soyundan gelen Celvetî Tarîkatı’nın Haşimiyye kolunun kurucusu Bandırmalı-zâde Mustafa Haşim Efendi’nin torunu olan yazarın akika ile ilgili eseri. Celveti tarikatına intisabından ölümüne kadar kaynaklarda 15 eserinden bahsedilmekte olup bunlardan sadece 5 tanesi günümüze kadar ulaşmıştır (Albayrak 1996: 5/92). Bu eserlerden biri de Risâle-i Akika adlı eserdir.

Hanefî Mezhebi’ne göre ‘akîka’nın hükümlerini bildiren Risâle-i Akîka, mensur bir eserdir. Ayrıca Şâfiî, Hanbelî ve Mâlikî Mezhebleri’nin hükümleri de bazı yerlerde verilmiştir. Risâle, müellifinin “Hukûk-ı Veled” risâlesinden alıntılarla birlikte Ehl-i Sünnet alimlerinin eserlerinden nakillerle hazırlanmıştır. Bu eserler ve müellifler “İhyâ-yı Ulûmi’d-dîn, Şerh-i Şir’a, Câmi’u’s-Sagîr, Mürşidü’l-Müte’ehhilîn, Miftâhu’s-Sa’âde, Şerh-i Mesâbih, Tahâvî Şerhi, Vahdetî, Dürrü’l-Muhtâr, Cevherü’t-Tîre, Hısnü’l-Hasîn, Hısnü’l-Hasîn Şerhi-Aliyyü’l-Kârî, Netîcetü’l-Fetâvâ, Hısnü’l-Hasîn, İmâm-ı Münâvî, İmâm-ı Vâkıdî”dir (Ünal 2016: 96-104).

Eser; besmele ile başlayıp, Allah’a, peygamberine ve bütün ashabına dua edilerek “zebh-i akîka’ya dair önemli meseleler ele alındığı için eserin adının “Risâle-i Akîka” verildiğinden bahsedilmiştir. Dönemin padişahı II. Abdülhamid Han’ın yüceliğini ve kudretini överek eseri beğenmesini umarak eseri kaleme aldığından bahsedilmiştir. Daha sonra eserde, yeni doğan çocuğun başındaki ilk saçlarına “akîka”, bu çocuğun doğumundan yedi gün sonra başındaki tüyleri kısmen veya tamamen tıraş edip adını koyduktan sonra Allah Teâlâ’ya şükür için kesilen kurbana “akîka kurbanı” denildiğini anlatarak akîka hakkında genel bilgilere yer verilmiş ve akîka kurbanının nasıl kesilmesi gerektiğini Kur’an-ı Kerim’den ayetler ve hadis-i şeriflerden örnekler vererek açıklanmaya çalışılmıştır. Kız ve erkek çocuklar için akîka kurbanının yapılış şekli de ele alınmıştır. Cahiliye devrinde kesilen kurbanın kanının çocuğun başına sürüldüğünü söyleyerek “sakın siz bu şekilde yamayınız” diye uyarıda bulunmayı da ihmal etmemiştir. Yine bu konuları da hangi kaynaktan aldığını belirtmiştir. Ayrıca kurbanın nasıl kesileceği, hangi hayvanların kurban edileceği, hangi hayvanların kurban edilemeyeceği hakkında da bilgiler aktarılmıştır. Yazar, “Hukuk-ı Veled” ve “Ta’rifü’l-Hitan” adlı eserlerinden de alıntılar yaparak konu ile ilgili görüşlerini ortaya koymaya çalışmıştır (Ahmed Münib 1901: 3-15).

Eser, Marmara Üniversitesi Kütüphanesi Nadir Eserler Koleksiyonu RE14105 numarada kayıtlıdır. Maârif-i Umûmiye Nezâreti’nin 6 Şevvâl 1318/27 Ocak 1901 yılında 450 Numaralı Ruhsatnâmesiyle, İstanbul’da, Artin Asadoryan Şirket-i Mürettibiyye Matbaasında 1319 /1901 yılında tek nüsha olarak bastırılmıştır. Metin verilirken sayfa numarası köşeli parantezle gösterilmiştir. Eser üzerinde bir makale ve bir kitap hazırlanmıştır (Ünal 2016).

Tekke şairlerinin çoğu tarikatlarda yetişmiş şeyh ve dervişlerdir. Ahmed Münib Efendi de tekkede yetişip eserini o çizgide yazmıştır. Eserinde Kur’ân-ı Kerim ve hadislerden iktibaslar yapmıştır. Dili bazı yerlerde tamlamalarla ağırlaşmakta bazı yerlerde ise sadeleşmektedir. Dedesi Mustafa Haşim Efendi’den etkilenmiştir. 19. yüzyılda akika kurbanı hakkında mezheplerin ortaya koyduğu bilgileri okuyuculara farklı bir bakış açısı ile anlatmıştır. Bu sayede 19. yüzyılda ve günümüzde akikanın nasıl yapıldığı, farklı yönlerinin olup olmadığı konusunda bilgilenmemizi sağlayan bir eser olarak ilgilenenlerin dikkatlerine sunulmuştur.

Ahmed Münib Efendi’nin biyografisi için bk. “Ahmed Münib, Bandırmalı-zâde”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmed-munib-bandirmalizade