Mutasavvıf Şeyh Hacı Halîl’in mensur eseri. Risalelerde müellifle alakalı olarak Mar’aşî nisbesi bulunmamaktadır. Bu sebepten risalelerin Halîlî-i Mar’aşî’ye ait olduğu hususu kesin değil, muhtemeldir. Bu sebepten eserin müellifi için Şeyh Hacı Halîl adının kullanılması doğru olacaktır. Risâle-i Ahlâk, klasik ahlâk anlayışı çerçevesinde yazılmış, küçük birer lügat mahiyetinde iki adet risaleden müteşekkildir. Birinci Risâle-i Ahlâk, mensur bir eserdir. Eser Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi TY Nu.:1507/1’de bulunmaktadır. Risale, bu yazma eserin 1b-10a varakları arasında bulunmaktadır. Harekeli nesih ile yazılan risalenin başlığı bulunmamaktadır. Muhtevasına bakılarak eser, kütüphaneye Risâle-i Tasavvuf adıyla kaydedilmiştir. Genel olarak ahlâk, ahlâkın kısımları ve menşeini konu alan bu risalede, iki dünya saadetine ulaşmanın takva ile hâsıl olabileceği, takvanın ise bedendeki sekiz azayı her türlü günahtan sakınmak ve tövbe etmekle mümkün olabileceği anlatılmaktadır. Bu azalar başta kalp olmak üzere göz, kulak, dil, el, ayak, karın ve ferc’dir. Bunlar içerisinde özellikle ıslah edilmesi gereken uzuv kalptir.

İkinci Risâle-i Ahlâk da yine mensur bir eserdir. Eser Çorum Hasan Paşa Kütüphanesi TY Nu.: 1507/2’de kayıtlıdır. Birinci risâlede ikinci Risâle-i Ahlâk’tan bahsedilip tavsiye edilmektedir. Ahlâkın güzelleştirilmesini konu alan eserde ahlâk: “Ahlâk-ı Hamîde” ve “Ahlâk-ı Zemîme” olarak iki ana başlık altında ele alınmış ve bunların özellikleri açıklanmıştır. Risalede “Ahlâk-ı Zemîme” ve “Ahlâk-ı Hamîde”nin esmaları sıralanmıştır.

Bu iki risale, Risâle-i Ahlâk I-II başlığı altında Halvetî mürşidi Halîlî-i Mar’aşî’ye ait olabileceği kanaati ile Lütfi Alıcı (2012) tarafından çeviri yazı tıpkıbasım hâlinde yayınlanmıştır. Risâle-i Ahlâk, dinî, ahlâkî ve tasavvufi terimleri ihtiva etmesi ve bunların açıklanması bakımından oldukça önemlidir. Eser bu yönüyle bir tasavvuf ve ahlâk lügatçesi mahiyetindedir. Muhteva yönüyle risaleler kültür ve medeniyetimize önemli katkılar sağlayacak niteliktedir.

Şairin biyografisi için bk. “Halîlî, Halîl-i Mar’aşî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halili-halili-marasi