RİSÂLE-İ ÂFÂK U ENFÛS (ŞÂHİDÎ)
tasavvufî kaside
Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede (d. 875/1470 - ö. 957/1550)

ISBN: 978-9944-237-87-1



Şâhidî’nin kaside nazım şekliyle yazdığı, 74 beyitlik Farsça tasavvufî eseri. Risâle-i Âfâk u Enfûs, fâ῾ilâtün fâ῾ilâtün fâ῾ilün vezniyle yazılmıştır. Bazı yazma nüshalarda bu eserin Mevlânâ veya Sultan Veled’e ait olduğu ifade edilmiş olmasına rağmen Abdülbaki Gölpınarlı bu eserin Mevlânâ veya Sultan Veled’e ait olmadığını, eserin dil ve üslubunun gevşek ve zayıf olduğunu ve bu sebeple Şâhidî’ye ait olduğunu beyan etmiştir. Akıcı bir üslup bulunmayan eserde dil aksaklıları, basit ve temelsiz kelimeler ve kafiye bozuklukları bulunmaktadır.

Şâhidî bu eserinde insanın dünyadaki konumuna ve mahiyetine değinmiş, kulağının batı, ağzının doğu, ayaklarının zemin, başının gökyüzü, göğsünün Tur Dağı, gönlünün aşkın Musa’sı ve aklının nuru Muhammed olduğunu ifade etmiştir. Eserinde ayet ve hadislerden istifade eden müellif, peygamber menkıbelerine kısaca değinmiştir. Eserde dört büyük meleğin adları zikredilmiş, görevleri ifade edilmiş, insanın beden ve ruhu incelenmiş ve insan uzuvları dünyadaki varlıklara benzetilmiştir. Eserde tasavvufî kavramlara da yer verilmiştir.

Eser üzerine Mürşide Topçu tarafından yüksek lisans tez çalışması yapılmıştır (2009). 

Şairin biyografisi için bk. "Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğühttp://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/sahidi-muglali-ibrahim-dede

Eserden Örnekler


Mağribem şod gûş maşrik şod dehân
Pâyehâ bâşed zemîn û ser âsumân

Sîne şod Tûr-i dilem Musâ-i ışk
Nûr-i aklem bâ Muhammed şod ayân

Mânîem ez el-kitâb âmed Nebî
Cumle râ levh-i cân-i mâ behân

Hâdîm kez ayn-i mehdî mî resem
Zân şodem în dem behak-i sâhib-i zemân (Topçu 2009: 138-139)

Kaynakça


Gölpınarlı, Abdülbaki (1983). Mevlânâ’dan Sonra Mevlevîlik. İstanbul: İnkılap ve Aka Kitabevleri.

Mürşide Topçu (hzl.) (2009). Işknâme, Tırâşnâme, Risâle-i Âfâk u Enfus.  Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuklu Üniversitesi.

Şimşekler, Nuri (hzl.)(1998). Şâhidî İbrâhîm Dede’nin Gülşen-i Esrâr’ı Tenkitli Metin-Tahlil. Doktora Tezi. Konya: Selçuklu Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


Kaska, Çetin. "RİSÂLE-İ ÂFÂK U ENFÛS (ŞÂHİDÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risale-i-afak-u-enfus-sahidi. [Erişim Tarihi: 05 Ekim 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DÎVÂN (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
2 MEVLİD (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Dr. Öğr. Üyesi Rabia Doğru
Görüntüle
3 TIRÂŞ-NÂME (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
4 TUHFE-İ ŞÂHİDÎ (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
5 FARSÇA DÎVÂN (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Araş. Gör. Ayşegül Akdemir
Görüntüle
6 GÜLŞEN-İ TEVHÎD (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
7 GÜLİSTÂN ŞERHİ (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Dr. Bilal Güzel
Görüntüle
8 GÜLŞEN-İ VAHDET (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Doç. Dr. Nilüfer Tanç
Görüntüle
9 GÜLŞEN-İ İRFÂN (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Araş. Gör. Murat ASLAN
Görüntüle
10 IŞK-NÂME (ŞÂHİDÎ) Şâhidî, Muğlalı İbrahim Dede Dr. Çetin Kaska
Görüntüle
11 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
12 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
13 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
14 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
15 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
16 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
17 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
18 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
19 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
20 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle