RİSÂLE FÎ BEYÂNI RİCÂLİ'L-GAYB
tasavvufi risale
Alî Dede, Bosnevî (d. ?/? - ö. 1007/1598)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Müellifin ricâlu'l-gayb üzerine kaleme aldığı eseri. Tek varaklık muhtasar eserin ser ‎levhasında: “Türbe şeyhi olarak bilinen Şeyh Ali’nin –rahımehullâh- bu risalesi, ricâl-i ‎gayb hakkındadır” yazılıdır. Tabakât türü eserlerde de bu muhtasar risâle, Ali Dede’nin ‎eserleri arasında genellikle zikredilmez. Bununla birlikte muhtevâsından hareketle Ali ‎Dede’ye ait olduğunda bir süphe söz konusu değildir. Mensur ve Arapça kaleme alınmış ‎risâlenin telif zamanı ve yeri belirtilmemiştir.‎

Eserin muhtevâsı şu şekildedir: Besmele, hamdele ve salveleden sonra “kutup” ‎hakkında teorik açıklamalar yapılır. Kutbun, tüm âlem üzerinde halife olup onun da tek ‎kişi yani Hâtem-i Enbiyâ yani Peygamberimiz olduğu ifade edilir. Kendisinden önce ‎gönderilen peygamberlerin ve kendisinin gayb âlemine girmesiyle de evliyânın ona ‎nâiplik ettikleri belirtilir. Sonra tasavvufun meselelerinden rical-i gaybın/gayb ‎erenlerinin sayıları ve bazı özellikleri muhtasar tarzda dile getirilir. Burada ‎müellifin kaynağı; “kutbu’l-evliyâ” ve “hâtemü’l-velâye” gibi sıfatlarla andığı İbnü’l-‎Arabî’nin el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye’sidir. Ardından bir kudsî hadisle zikredilen hususlar ‎delillendirilmeye çalışılır. Sonra “ebdâl” veya “büdelâ”ya niçin bu ‎isim verildiği kelimenin etimolojik kökeni olan “bedel” kelimesinden hareketle izâh ‎edilir. Nihayet tevhîde delâlet eden birkaç âyet iktibâsından sonra “Allah bizleri ‎ve sizleri onların sırlarından faydalandırsın” duası ile risâle tamamlanır.‎

Türkiye Kütüphanelerinde nüshası bulunmayan eserin tek nüshası Saraybosna Şarkiyat ‎Enstitüsü Kütüphanesi’ndedir. 1992 yangınından önceki katalogda 904 numarada olan ‎mezkûr risalenin güncel katalogda 83 numarada yer aldığı kütüphane yetkililerince ‎bildirilmiştir.‎

Şairin biyografisi için bk. “Ali Dede, Bosnevî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. ‎http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-dede-bosnevi

Eserden Örnekler


(1) Bismillâhirrahmânirrahîm Âlemi dilediği gibi yöneten, dilediğini saptıran ve dilediğini hidâyet eden Allah’a hamd olsun. Salât, ‎nebîlerin efendisi, onun tertemiz ailesi ve müttakî ashâbı üzerine olsun. ‎ Emmâ ba‘d: Kutup, insân türünden bir şahıs olup rûhânî ve cismânî âlemin tüm halkının işleri onun ‎ekseninde döner. Kutup, ezelden ebede tüm âlem üzerine halîfedir. O, sadece tek kişi olup o da hâtem-i ‎enbiyâdır. (Şeyh Ali, Risâle fî beyâni ricâli’l-gayb, 110b.)‎ ‎

(2) Bedel’den murâd, bedenden sıyrılma ve rûhânî melekî veya misâlî berzahî veya cismânî şehâdî ‎sûretlerde görünme gücü olan kimsedir. Böylece, murâd etmiş olduğu şeyi yerine getirir. Bununla ‎birlikte onun sureti olduğu hal üzere kalır. Hatta bu insilâh/ruhun bedenden sıyrılması esnâsında bir ‎insanla konuşuyor olsa o suretten sıyrılıp başka bir surette görünse ve kaybolsa konuşması ‎kopmaksızın olduğu haldeki konumuna bir bedelini bırakır. İşte bu mana sebebiyle büdelâ diye ‎isimlendirilmişlerdir. Bu, sıradan aklın ötesinde bir tavırdır. (Şeyh Ali, Risâle fî beyâni ricâli’l-gayb, ‎‎111a.)‎

Kaynakça


Türbe Şeyhi, Şeyh Ali. Risâle fî beyâni ricâli’l-gayb. Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi, ‎Orijentalni institut iz biblioteke, nr. 83, 110b-111a.‎

Atıf Bilgileri


Çoban, Ali. "RİSÂLE FÎ BEYÂNI RİCÂLİ'L-GAYB". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/risale-fi-beyani-ricali-l-gayb-tees-583. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 HAVÂTİMÜ’L-HİKEM VE HALLÜ’R-RUMÛZ VE KEŞFÜ’L-KÜNÛZ (ALÎ DEDE) Alî Dede, Bosnevî Dr. Öğr. Üyesi Şeyda Öztürk
Görüntüle
2 TERBΑU’L-MERÂTİB (İBRAHİM B. ALİ DEDE) İbrâhim b. Ali Dede Bosnevî Doç. Dr. Ali Çoban
Görüntüle
3 TERCÜME-İ KASÎDE-İ RÛHÂNİYYE (ALÎ DEDE) Alî Dede, Bosnevî Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
4 NAZM-I EHÂDÎS-İ ERBA‘ÎN (ALÎ DEDE) Alî Dede, Bosnevî Dr. Öğr. Üyesi MÜZEKKİR KIZILKAYA
Görüntüle
5 ŞERH-İ ÇİHL-KELÂM-I EMÎRİ'L-MÜ'MİNÎN (ALÎ DEDE) Alî Dede, Bosnevî Doç. Dr. Ali Çoban
Görüntüle
6 ÇİHL KELİMÂT-I HİKMET (ALÎ DEDE) Alî Dede, Bosnevî Doç. Dr. Ali Çoban
Görüntüle
7 KASÎDE-İ MÜNFERİCE TERCÜMESİ (ALÎ DEDE) Alî Dede, Bosnevî Diğer Bilge Tüzel
Görüntüle
8 DÎVÂN (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
9 MÜNŞE’ÂT (CA’FER) Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi Dr. Fatma Meliha Şen
Görüntüle
10 TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş
Görüntüle
11 KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî Doç. Dr. Himmet BÜKE
Görüntüle
12 HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
13 ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) İdrîs, İdrîs-i Bitlisî Doç. Dr. ADNAN OKTAY
Görüntüle
14 ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) Mesîhî, Îsâ Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
15 DÎVÂN (ŞÂMÎ) Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey Prof. Dr. Yunus KAPLAN
Görüntüle
16 HEFT PEYKER (ABDÎ) Abdî Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ
Görüntüle
17 CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) Abdî Prof. Dr. Adnan Ince
Görüntüle