- Yazar Biyografisi (TEİS)
Alî Dede, Bosnevî - Madde Yazarı: Doç. Dr. Ali Çoban
- Eser Yazılış Tarihi:Tarih yok
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Yazılı Edebiyat / Divan Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Arapça
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Mensur
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:28/02/2022
RİSÂLE FÎ BEYÂNI RİCÂLİ'L-GAYB
tasavvufi risaleAlî Dede, Bosnevî (d. ?/? - ö. 1007/1598)
ISBN: 978-9944-237-87-1
Müellifin ricâlu'l-gayb üzerine kaleme aldığı eseri. Tek varaklık muhtasar eserin ser levhasında: “Türbe şeyhi olarak bilinen Şeyh Ali’nin –rahımehullâh- bu risalesi, ricâl-i gayb hakkındadır” yazılıdır. Tabakât türü eserlerde de bu muhtasar risâle, Ali Dede’nin eserleri arasında genellikle zikredilmez. Bununla birlikte muhtevâsından hareketle Ali Dede’ye ait olduğunda bir süphe söz konusu değildir. Mensur ve Arapça kaleme alınmış risâlenin telif zamanı ve yeri belirtilmemiştir.
Eserin muhtevâsı şu şekildedir: Besmele, hamdele ve salveleden sonra “kutup” hakkında teorik açıklamalar yapılır. Kutbun, tüm âlem üzerinde halife olup onun da tek kişi yani Hâtem-i Enbiyâ yani Peygamberimiz olduğu ifade edilir. Kendisinden önce gönderilen peygamberlerin ve kendisinin gayb âlemine girmesiyle de evliyânın ona nâiplik ettikleri belirtilir. Sonra tasavvufun meselelerinden rical-i gaybın/gayb erenlerinin sayıları ve bazı özellikleri muhtasar tarzda dile getirilir. Burada müellifin kaynağı; “kutbu’l-evliyâ” ve “hâtemü’l-velâye” gibi sıfatlarla andığı İbnü’l-Arabî’nin el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye’sidir. Ardından bir kudsî hadisle zikredilen hususlar delillendirilmeye çalışılır. Sonra “ebdâl” veya “büdelâ”ya niçin bu isim verildiği kelimenin etimolojik kökeni olan “bedel” kelimesinden hareketle izâh edilir. Nihayet tevhîde delâlet eden birkaç âyet iktibâsından sonra “Allah bizleri ve sizleri onların sırlarından faydalandırsın” duası ile risâle tamamlanır.
Türkiye Kütüphanelerinde nüshası bulunmayan eserin tek nüshası Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi’ndedir. 1992 yangınından önceki katalogda 904 numarada olan mezkûr risalenin güncel katalogda 83 numarada yer aldığı kütüphane yetkililerince bildirilmiştir.
Şairin biyografisi için bk. “Ali Dede, Bosnevî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ali-dede-bosnevi
Eserden Örnekler
(1) Bismillâhirrahmânirrahîm Âlemi dilediği gibi yöneten, dilediğini saptıran ve dilediğini hidâyet eden Allah’a hamd olsun. Salât, nebîlerin efendisi, onun tertemiz ailesi ve müttakî ashâbı üzerine olsun. Emmâ ba‘d: Kutup, insân türünden bir şahıs olup rûhânî ve cismânî âlemin tüm halkının işleri onun ekseninde döner. Kutup, ezelden ebede tüm âlem üzerine halîfedir. O, sadece tek kişi olup o da hâtem-i enbiyâdır. (Şeyh Ali, Risâle fî beyâni ricâli’l-gayb, 110b.)
(2) Bedel’den murâd, bedenden sıyrılma ve rûhânî melekî veya misâlî berzahî veya cismânî şehâdî sûretlerde görünme gücü olan kimsedir. Böylece, murâd etmiş olduğu şeyi yerine getirir. Bununla birlikte onun sureti olduğu hal üzere kalır. Hatta bu insilâh/ruhun bedenden sıyrılması esnâsında bir insanla konuşuyor olsa o suretten sıyrılıp başka bir surette görünse ve kaybolsa konuşması kopmaksızın olduğu haldeki konumuna bir bedelini bırakır. İşte bu mana sebebiyle büdelâ diye isimlendirilmişlerdir. Bu, sıradan aklın ötesinde bir tavırdır. (Şeyh Ali, Risâle fî beyâni ricâli’l-gayb, 111a.)
Kaynakça
Türbe Şeyhi, Şeyh Ali. Risâle fî beyâni ricâli’l-gayb. Saraybosna Şarkiyat Enstitüsü Kütüphanesi, Orijentalni institut iz biblioteke, nr. 83, 110b-111a.
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | HAVÂTİMÜ’L-HİKEM VE HALLÜ’R-RUMÛZ VE KEŞFÜ’L-KÜNÛZ (ALÎ DEDE) | Alî Dede, Bosnevî | Dr. Öğr. Üyesi Şeyda Öztürk |
Görüntüle | ||
2 | TERBΑU’L-MERÂTİB (İBRAHİM B. ALİ DEDE) | İbrâhim b. Ali Dede Bosnevî | Doç. Dr. Ali Çoban |
Görüntüle | ||
3 | TERCÜME-İ KASÎDE-İ RÛHÂNİYYE (ALÎ DEDE) | Alî Dede, Bosnevî | Prof. Dr. Sadık Yazar |
Görüntüle | ||
4 | NAZM-I EHÂDÎS-İ ERBA‘ÎN (ALÎ DEDE) | Alî Dede, Bosnevî | Dr. Öğr. Üyesi MÜZEKKİR KIZILKAYA |
Görüntüle | ||
5 | ŞERH-İ ÇİHL-KELÂM-I EMÎRİ'L-MÜ'MİNÎN (ALÎ DEDE) | Alî Dede, Bosnevî | Doç. Dr. Ali Çoban |
Görüntüle | ||
6 | ÇİHL KELİMÂT-I HİKMET (ALÎ DEDE) | Alî Dede, Bosnevî | Doç. Dr. Ali Çoban |
Görüntüle | ||
7 | KASÎDE-İ MÜNFERİCE TERCÜMESİ (ALÎ DEDE) | Alî Dede, Bosnevî | Diğer Bilge Tüzel |
Görüntüle | ||
8 | DÎVÂN (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
9 | MÜNŞE’ÂT (CA’FER) | Ca’fer, Tâcî-zâde Ca’fer Çelebi | Dr. Fatma Meliha Şen |
Görüntüle | ||
10 | TERCEME-İ CÂMEŞÛY-NÂME (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Dr. Öğr. Üyesi Ozan Kolbaş |
Görüntüle | ||
11 | KİTÂB-I TÂLİ'-İ MEVLÛD / TÂLİ’-İ MEVLÛD-İ KEBÎR (FİRDEVSÎ) | Firdevsî, Şerefeddîn Mûsâ, Uzun Firdevsî, Firdevsî-i Rûmî, Firdevsî-i Tavîl, Türk Firdevsî | Doç. Dr. Himmet BÜKE |
Görüntüle | ||
12 | HEŞT BİHİŞT / KİTÂBÜ’S-SIFÂTİ’S-SEMÂNİYYE FÎ ZİKRİ’L-KAYÂSIRETİ’L-OSMÂNİYYE (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlîsî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
13 | ŞERH-İ MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ (İDRÎS) | İdrîs, İdrîs-i Bitlisî | Doç. Dr. ADNAN OKTAY |
Görüntüle | ||
14 | ŞEHRENGÎZ DER-MEDH-İ CÜVÂNÂN-I EDİRNE / ŞEHRENGÎZ-İ EDİRNE (MESÎHÎ) | Mesîhî, Îsâ | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
15 | DÎVÂN (ŞÂMÎ) | Şâmî, Şâmlıoğlu Mustafâ Bey | Prof. Dr. Yunus KAPLAN |
Görüntüle | ||
16 | HEFT PEYKER (ABDÎ) | Abdî | Dr. Öğr. Üyesi ASLI AYTAÇ |
Görüntüle | ||
17 | CEMŞÎD Ü HURŞÎD (ABDÎ) | Abdî | Prof. Dr. Adnan Ince |
Görüntüle |