Namık Kemal’in, Ernest Renan’a karşı yazdığı eleştiri türünde eseri. Renan Müdafâanâmesi 1326/1908 tarihinde 56 sayfalık bir kitapçık olarak basılmıştır. Namık Kemal, Renan Müdafâanâmesi adlı eserini 29 Mart 1883’te Paris’te düzenlenen "L'İslamisme et La Science” (İslâm ve İlim) adlı konferansta Ernest Renan tarafından İslam dini hakkında ortaya konulan görüşleri çürütmeye yönelik yazmıştır. Bu konferansta Ernest Renan, İslam’ın ilmÎ açıdan insanların gelişmesine engel olduğunu ve Müslümanların dinî merasimlerle tanıştıktan sonra fanatikleştiğini belirtir. Böylelikle İslam’ın Müslümanlara yersiz bir gurur verdiğini iddia eder. Renan’a göre İslam dini, bünyesindeki felsefe ve ilmi öldürmüştür. Renan, zihinlerinin kuşatılıp kafalarının bir çeşit “demir çemberle” sarıldığından dolayı müminlerin ilmi gelişmelere kapalı olduğunu söyler. Ona göre demir çemberle kafaları sarılmış müminler yeni fikirlere kapalıdır. Ayrıca Renan'a göre İslam, insan aklına zarar vermiş ve özgür düşünceyi bastırmıştır.

Namık Kemal, Renan Müdafâanâmesi’nde Ernest Renan’ın ortaya koyduğu düşünceleri bazı noktalarda satır satır alıntılayarak onun düşünceleri üzerinden cevap vermeye çalışır. Bu eserde Namık Kemal’in gayesi İslam dininin ilmî açıdan ilerlemeyi destekleyici bir din olduğunu Renan’a göstermek ve onun İslam hakkında düşüncelerinin yanlışlığını ortaya koymaktır. Namık Kemal eserine Ernest Renan’ın hayat hikayesinin özetini aktararak başlar. Bundaki amacı Renan’a karşı ileri süreceği eleştirileri daha anlaşılır kılmaktır. Kemal, Ernest Renan’ın İslam konusunda “cahil” olduğunu iddia eder. Hatta Renan dışında Avrupa’da İslam diniyle ilgili çalışma yapan kişilerin de cahil olduklarının gösterilebileceğini ifade eder. Namık Kemal, Avrupalıların İslam’ın hakikatine ulaşamadıklarından şikayet eder. Avrupalılar küçücük bir böceği detaylıca incelemek için bir insan ömrü harcarken, asırlarca dünyada hüküm sürmekte olan İslam’ın karşısında bilmezlikten gelen bir tavır sergilemektedirler. Onlar İslam’ı yüzeysel bilgiyle incelerken kişisel düşünce ve duygularını kontrol edemeyip İslam’a karşı sadece itiraz etme tutumu gösterirler. Namık Kemal’e göre Avrupalıların İslam’ı yanlış anlamalarının ve anlatmalarının nedenleri olarak Avrupalıların yeterli araştırma yapmadan öylece yazmaları ve İslam’la ilgili yazılmış eserlere yabancı kalmalarıdır.

Namık Kemal eserde düşüncelerini ispatlama noktasında referans olarak Kur'an-ı Kerim’den ayetlerden ve hadislerden faydalanır.  Ayet ve hadislerden örnekler vererek her Müslümanın ilim öğrenmesi gerektiğini ve İslam’ın felsefe ile meşgul olmayı emrettiğini anlatır. Yazar, çeşitli Türk-İslam bilginlerinin adlarını sayarak İslam’ın hâkim olduğu memleketlerde ilmin gelişmişlik seviyesini gösterir. Namık Kemal’e göre eğer İslam ülkeleri geri kalmışsa bu Haçlılar ile Tatarların İslam ülkelerine vermiş olduğu zararlar yüzündendir. Avrupalılar, Müslüman ülkelerdeki asayişin bozulmasına sebep olmuştur. Bundan dolayı Müslümanlar ülkelerindeki saldırganlarla mücadele ederken ne eğitime ne de öğretime imkan bulabilmiştir.

Eserde bazı hususlarda Namık Kemal’in de bilmeyerek hataya düştüğü kısımlar bulunmaktadır. Bu hataların Namık Kemal’in gerekli kaynaklara bakmaya fırsat bulamadığından ötürü oluştuğu düşünülebilir. Nitekim Renan Müdafâanâmesi’nin başında, yanında yeterli kaynak kitap bulunamadığından duyduğu üzüntüyü bizzat kendisi belirtir.

Namık Kemal, Ernest Renan’ın böyle baştan savma bilgilerle bir konferans düzenleyerek Doğu konusunda kazanmış olduğu şöhretin yüzde doksanını kaybettiğine hükmeder. Namık Kemal Renan Müdafâanâmesi'yle Ernest Renan’ın cahilliğini ve mantıksızlığını gösterdiğini söyleyip Renan’ın bilgisizliğine karşı aşağılayıcı sert bir üsluptan başka bir şey yapılamayacağı kanaatindedir.

Renan Müdafâanâmesi’'nin ilk baskısı 1908’de yapılmıştır. Bunun ardından 1962’de M. Fuad Köprülü tarafından eserin sonuna bir sözlük eklenerek Latin harfli basımı yapılmıştır. Eserin günümüz Türkçesine sadeleştirilmiş hali Abdurrahman Küçük tarafından hazırlanıp 1988’de Kültür ve Turizm Bakanlığınca yayımlanmıştır. Son olarak eser, Nurullah Çetin tarafından özgün şeklinin yanı sıra hem Latin harfli tıpkı basımla hem de günümüz Türkçesine aktarılarak neşredilmiştir.

Namık Kemal’in biyografisi için bk. “Namık Kemal”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/namik-kemal