REHNÜMÂ-YI MUALLİMÎN (SELÎM SÂBİT)
eğitim-öğretim
Selîm Sâbit (d. 1244/1829 - ö. 1328/1911)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Selîm Sâbit’in sıbyan mekteplerinde okutulmak üzere kaleme aldığı yeni tarz eğitim-öğretim kitabı. İki bölüm olarak düzenlenen eserin ilk bölümü, çocuğun doğumundan öğrenim yaşına gelinceye kadarki geçirdiği bedenî ve ruhi aşamaları kısa bir biçimde anlatılarak başlar.

Eğitim-öğretim uygulaması üç şekilde gösterilir.  Bunlar, öğretmenin her öğrenciyle ayrı ayrı ilgilenerek ders vermesi esasına dayanan ve bu sebeple kalabalık gruplarda kullanılamayacağı belirtilen “usûl-i infirâdiye”, aynı anda birden çok öğrenciye ders vermek suretiyle ortaya konan ve burada da öğrencinin yaş ve yeteneklerinin geri planda tutulduğu “usûl-i ictimâiye” ve eğitim-öğretimin yıllara göre tasnif edildiği, üst sınıftan bir “müzakereci”nin dersi yürüttüğü ve bu sebeple öğretmenin öğrenci üzerindeki etkisinin azalması sebebiyle kullanılamayacağı belirtilen “usûl-i mütekâbile”dir. “Usûl-i cedîde”de yani yeni usulde ise öğrenciler sınıflara ve sınıflar da şubelere ayrılır. 

Ardından “usûl-i cedîde”, o zaman için ihtiyaç olan bazı noktalar başlıklar halinde verilir. Bazıları “temrin” yani alıştırmalarla desteklenir. Yeri geldiğinde de “tenbih” uyarısıyla dikkate alınması gereken bilgiler verilir. Buna göre sınıf ve şubelerin oluşturulma şekli; derslerin işlenme şekli; hangi sınıflarda hangi derslerin okutulacağı; harflerin, harekelerin, hecelemenin, yazının, hesabın, coğrafyanın, tarihin, dilin nasıl öğretilmesi gerektiği konusunda zamanına ışık tutacak bilgiler verilir. 

İkinci bölümde ise sıbyan mekteplerinin ve Osmanlı Devleti’nde varlık gösteren diğer okulların eğitim-öğretim mevzuatındaki yerleri maddeler halinde verilir. Son sayfada da bu eserin sıbyan mektepleri için önceden yazılan kitapların bir özeti niteliğinde olup Selîm Sâbit’in 15-20 seneden beri bizzat ve dolaylı yoldan elde ettiği tecrübelerin ürünü olduğu belirtilir. Örneklerin, alıştırmaların, yorum yapmanın ve soru-cevap yöntemlerinin ön planda tutulduğu bir eser olan Rehnümâ-yı Mu’allimîn’de Selîm Sâbit’in zamanına göre eğitim-öğretimde daha faydalı olacağına inandığı yeni yöntemler ortaya koyduğunu ve teorik bilginin yanında pratiğe de çok önem verdiği görülür.

Eser, İstanbul Matba’a-i Osmâniye’de 1299/1881-82’de 48 sayfa olarak basılmıştır. Rehnümâ-yı Mu’allimîn’deki eğitim görüşleri bir yayında genişçe ele alınmıştır (Aşıkoğlu 1995). Ayrıca eserdeki bilgiler pedagojik açıdan da incelenmiştir (Buyrukçu 2002)

Selîm Sâbit’in biyografisi için bk. “Selîm Sâbit Efendi”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/selim-sabit-efendi 

Eserden Örnekler


Usûl-i Cedîde

Sene-i tahsîliyye adedince şâkirdân sınıflara tefrîk olunup sınıflar dahi birtakım şubelere ayrılarak her sınıfa bir nefer sınıfbaşı ve her şubeye dahi fevkindeki veyâhut evvel şubede mümtâz olan şâkirtlerden bir nefer müzâkereci tayîn kılınır ki mektebin intizâm ve inzibâtı işbu sınıfbaşılar vâsıtasıyla tesviye ve derslerin dahi müzâkereciler ile şâkirdâna tehiyye ettirildikten sonra mu’allim bunları şube şube huzûruna celbederek bizzât kendisi ta’lîm ve tedrîs eder (Selîm Sâbit 1299/1881-2: 7-8).

Lisânın Sûret-i Talîmi

Lisân-ı Osmânîde müstamel olan elfâz-ı Türkiyenin nev’leri icmâlen tarîf ve beyân olunduktan sonra hem kırâat ve imlâya medâr olmak ve hem de eczâ-yı kelâmı suhûletle sıbyâna belletmek için her nev kelimenin isti’mâlini hâvî olarak suâl ve cevâb tarîkiyle birtakım ibâreler tertîp olunup ber-vech-i âtî şâkirdâna talîm olunur. Meselâ isimlerin ahvâli beyân olunduğu sırada misâl olarak efrâd-ı isimden “elma” lafzı alınıp bu lafza dâir levhada birtakım suâller yazılır ki şâkirdân bunları kendi mecmû’alarına kaydedip cevâplarını vazîfe makâmında ferdâsı gün muallime tahrîren itâ ederler (Selîm Sâbit 1299/1881-2: 25).

Kaynakça


Aşıkoğlu, Nevzat Y. (1995). “Selim Sabit ve ‘Rehnümâ-i Muallimîn’ Adlı Eserindeki Eğitim Görüşleri”. Diyanet İlmi Dergi. 31 (4): 115-120.

Buyrukçu, Ramazan (2002). “Selim Sabit Efendi’nin Rehnumâ-i Muallimîn’ine Pedagojik Bir Yaklaşım”. Dini Araştırmalar. 4 (12): 7-30.

Selîm Sâbit (1299/1881-2). Rehnümâ-yı Mu’allimîn. İstanbul: Matba’a-i Osmâniye.

Atıf Bilgileri


Turan, Muhittin. "REHNÜMÂ-YI MUALLİMÎN (SELÎM SÂBİT)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/rehnuma-yi-muallimin-selim-sabit. [Erişim Tarihi: 02 Ağustos 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 MUHTASAR TÂRÎH-İ OSMÂNÎ (SELÎM SÂBİT EFENDİ) Selîm Sâbit Efendi Doç. Dr. Oktay Karaman
Görüntüle
2 DİVANÇE (VÂZIH) Mustafâ Vâzıh Araş. Gör. Giyasi BABAARSLAN
Görüntüle
3 MEVRİDÜ’L-VÜSÛL FÎ MEVLİDİ’R-RESÛL (İBRÂHÎM ZİKRÎ) İbrâhîm Zikrî Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
4 ED-DÜRERÜ'L-MÜNTAHABÂTÜ'L-MENSÛRE FÎ ISLÂHİ'L-GALATÂTİ'L-MEŞHÛRE / GALATÂT-I HAFÎD EFENDİ Hafîd, Mehmed Hafîd Efendi Doç. Dr. Ramazan Ekinci
Görüntüle
5 TARÎKÜ'L-İHTİSÂR Nûrî, Osman Hanyevî Prof. Dr. Orhan Kurtoğlu
Görüntüle
6 TUHFETU SABRÎ AN-LİSÂNİ BULGARÎ Mehmed Sabrî Dr. Öğr. Üyesi Özkan Uz
Görüntüle
7 RAVZ-I VERD Şâkir, Ahmed Paşa Prof. Dr. Ramazan Sarıçiçek
Görüntüle
8 KENZ-İ FUSAHÂ (ABBAS KEMÂL EFENDİ) Abbas Kemâl Efendi, Kerküklü Diğer Öznur ÖZER
Görüntüle
9 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Abdülkerîm Abdî Efendi Prof. Dr. Beyhan KESİK
Görüntüle
10 MEVLİD (ABDÎ) Abdî Doç. Dr. Hasan Kaya
Görüntüle
11 DÎVÂN (ABDÎ) Abdî, Şarkîkarahisarlı Dr. Hacer SAĞLAM
Görüntüle