Veba ve veba salgınına dair Osmanlı döneminde yazılmış ilk müstakil kitap. Eser, 16. yüzyılın hekimlerinden Kaysûnî-zâde Nidâî Mehmed Çelebi el-Ankaravî tarafından kaleme alınmıştır. Eserin istinsah tarihi 1162 olarak kaydedilmiştir. Eserin konusu tıbbî, şer‘î ve hikemî olarak tecrübe edilmiş olan ilaç terkiplerinden oluşmaktadır. Nidâî, eserinin kısa ancak çok faydalı bilgilerden meydana geldiğini söyler. Manzum ve mensur karışık yazılmış olan eserin ilk 5,5 ve son 11,5 yaprağı manzum kısımdan oluşur ve bu kısımlarda mefâ‘ilün mefâ‘ilün fe‘ûlün kalıbı kullanılmıştır. Manzum giriş kısmında Allah’a, Hz. Muhammed’e, Dört Halifeye ve dönemin hükümdarı II. Selim’e övgü vardır. Eserin yazılış sebebi hakkında bilgi verilen bölümle birlikte mensur kısım başlar. Eser, bir mukaddime, yedi bab ve Hatime bölümleri üzerine kurulmuştur. Mukaddime kısmında havanın özelliklerinden, birinci babda vebanın anlamı ve bulaşma sebeplerinden, ikinci babda cin tayifesinin özelliklerinden, üçüncü babda vebanın belirtilerinden ve vebadan kaynaklanan ateşten, dördüncü babda vebanın ve pis havanın ortadan kaldırılmasıyla ilgili önlemlerden ve veba ile salgının tedbirlerinden, beşinci babda veba günlerinde yenilmesi ve içilmesi gerekli olan yiyecek ve içeceklerden ayrıca hastalıkta faydalı olan birleşik ve birleşik olmayan maddelerden, altıncı babda veba günlerinde ve salgında dikkat edilmesi gerekli olan hareketlerden ve uyku durumundan, yedinci babda veba zamanındaki kusma, banyo yapma, cinsel ilişki gibi konulardan ve hatimede ise veba günlerinde doğru olan yasal tedbirlerden, hareketlerden ve ilaçlardan bahsedilmiştir.

Eserin bilinen iki nüshası vardır, ilki Süleymaniye Yazma Eser Ktp. Hacı Selim Ağa numara 882/3’te kayıtlıyken diğeri Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi Yeniler numara 265’te (eski numara 1744) kayıtlıdır. Eserin Hacı Selim Ağa nüshası 30 varak olup nesihle yazılmıştır; Topkapı nüshası ise eksiktir. Eserin dili, 16. yüzyıl klasik Osmanlı Türkçesi dil özelliklerini yansıtmakla birlikte Eski Anadolu Türkçesi’nin bazı imla özelliklerini de devam ettirmiştir (Demir Öztürk 2021: 14-15).

Eser üzerine Nuray Demir Öztürk tarafından bir yüksek lisans çalışması yapmış olup (Demir Öztürk 2013) daha sonra bu çalışma kitap olarak da basılmıştır (Demir Öztürk 2021).

Yazarın biyografisi için bk. “Nidâî, Şa'bân Nidâî Ankaravî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nidai-mehmed-celebi-ankaravi