- Yazar Biyografisi (TEİS)
Halîlî, Halîl-i Mar’aşî - Madde Yazarı: Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı
- Eser Yazılış Tarihi:1578
- Yazıldığı Saha:Anadolu-Osmanlı
- Edebiyat Alanı:Tekke Edebiyatı
- Dönemi:16. Yüzyıl
- Dili:Türkçe
- Alfabesi:Arap
- Yapısı:Manzum
- Niteliği:Telif
- Türü/Formu:Dinî-Tasavvufî-Ahlaki Eser
- Yayın Tarihi:31/03/2022
RAVZATÜ'L-ÎMÂN (HALÎLÎ)
mesneviHalîlî, Halîl-i Mar’aşî (d. ?/? - ö. 998/1589-1590)
ISBN: 978-9944-237-87-1
16. asrın mutasavvıf şairlerinden Halveti mürşidi Halîlî-i Mar’aşî’ye ait mesnevi. Ravzatü’l- Îmân, dinî-tasavvufi didaktik bir mesnevidir. Bu sebeple mesnevi, sanat endişesinden uzak sade bir dille telif edilmiştir. Eser, aruzun 4 değişik kalıbıyla yazılmıştır. Mesnevinin giriş bölümü, mefâ’îlün/mefâ’îlün/fe’ûlün; konunun işlendiği bölüm, fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilün; hâtimetü’l-kitâbdan önce ibâdet-i ma’nevî başlıklı şiir, mefâ’îlün/mefâ’îlün/mefâ’îlün/mefâ’îlün ve hâtimetü’l-kitâb ise fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır. Toplam 1121 beyitten müteşekkil olan Ravzatü’l-Îmân, H 986 /M 1578 tarihinde yazılmıştır. Eserin son beytinde yazılış tarihi şöyle verilmektedir: “Oldı târîhi tokuz yüz seksen altıda tamâm (H 986/M 1578) / Ber-Resûl u âl u ashâbeş salât ü ve’s-selâm”. Halîlî’nin Ravzatü’l-Îmân yazmaktan muradı insanlara faydalı olmak ve hayır dua ile anılmaktır. Mutasavvıf şair bu arzusunu şöyle ifade etmektedir: “Du’âyıla anılmakdur murâdum/Dahi hayrile yâd olmakdur adum // Du’âyıla Halîli eyleyen yâd/İki âlemde olsun gamdan âzâd // Du’â kılsa bana bir yâr-ı hem-râh/Garîk-ı bahr-i rahmet kılsun Allâh // Du’âma sıdkile kim dirse âmîn/Emîn eyle anı yâ Rabbi yarın". Halîlî-i Mar’aşî, mesnevisinin giriş kısmında eserin adının Ravzatü’l- Îmân, konusunun ise tasavvuf, ilm-i hâl ile nasihat olduğunu şöyle beyan etmektedir: "Kitâbun Ravzatü’l- Îmândur adı/İşit lafzı vü fehm eyle murâdı // Yazup şer’-i şerîf-i Mustafâdan/Beyân itdüm tarîk-ı muktedâdan // Sülûk u seyri icmâl üzre iy yâr/Kitâb içinde yazdum ol haberdâr". Halîlî’ye göre Ravzatü’l-Îmân’da konular her ne kadar kısa ve öz olarak anlatılmışsa da eser, mana bakımından oldukça muteberdir. Eser, muhtevası itibariyle bir hakikat gülşenidir ve bu gülşenin bağbanı da Hz. Peygamberdir. Her kim ki bu ravzaya girmeye talip ise Hz. Peygamberi kendisine rehber edinmelidir. “Egerçi zâhirâ bu muhtasardur/Velî ma’nâda gâyet mu’teberdür // Hakîkat gülşenidür kim tüter bû/Kokularsan beri gel müşg-i ter bu // Bu bâgun bâgubânı Mustafâdur/Mu’allâ vü müzekkâ müctebâdur // Dilersen ravzaya tâlib duhûli/Önünce reh-nümâ izle Resûli”
Ravzatü’l- Îmân’ın hem yurt dışı hem de yurt içi kütüphanelerinde birçok nüshaları bulunmaktadır. Eserin tespit edilebilen 4 yurt dışı 11 yurt içi nüshası vardır. Ravzatü’l- Îmân'ın görülen yurt içi nüshalarında varak, satır sayısı ve hat bakımından farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Ravzatü’l- Îmân’ın hem yurt içi hem de yurt dışı kütüphanelerinde birçok nüshasının bulunması esere zamanında rağbet edildiğini göstermektedir. Nitekim Halîlî de eserinin muhtasar olmakla birlikte mana bakımından muteber olduğunu söylemektedir. “Egerçi zâhirâ bu muhtasardur/Velî ma’nâda gâyet mu’teberdür ”.
Harun Kırkıl tarafından Halîl Hayatı Eserleri ve Ravzatü'l-İman İsimli Eserinin Metin Tetkiki adı ile yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2005). Ayrıca Halîlî-i Mar’aşî’nin Ravzatü’l- Îmân adlı mesnevisi Lütfi Alıcı ve Gülcan Alıcı tarafından, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Emanet Hazinesi, TY., Nu.: 1486; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, TY., Nu.: 613; Trabzon İl Halk Kütüphanesi TY. Nu.: 496 ve Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, TY., Nu.: 868 nüshaları kullanılarak tenkitli metin olarak neşredilmiştir (Alıcı ve Alıcı 2012).
Şairin biyografisi için bk.: “Halîlî, Halîl-i Mar’aşî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halili-halili-marasi
Eserden Örnekler
1
Çü bildün bu cihânda kimse kalmaz
Gidenler haşre dek bir dahi gelmez
Gelen geçer konan göçer bu yurda
Yaragun gör budur âdet bu yirde
Kanı ol seyyid-i evlâd-ı Âdem
O kalaydı cihânda kalsa âdem
Kanı ol mâl u mülk ıssı Süleymân
Dağıtdı tâc u tahtın bâd-ı devrân
Kanı ol Hazret-i Mûsâ-yı dânâ
Kelîmu’llâh idi ber-Tûr-ı Sînâ
Kanı ol Hazret-i Dâvud-ı magmûm
Ki iderdi elinde âheni mûm
Kanı ol hüsn ilinün mâhı Yûsuf
Azîz-i Mısr ilinün şâhı Yûsuf
Kanı ol Hazret-i Ya’kûb-ı mahzûn
Ki olmışidi anun gözleri pür-hûn
Kanı ol Hazret-i Eyyûb-ı sâbir
Yidi kurtlar niçe yıl oldı şâkir
Halîlu’llâh kanı ey yâr-ı dindâr
Ana Nemrûd odı olmışdı gülzâr
Kanı Yûnus kanı İshâk u Yahyâ
Kanı Nûh u kanı Âdem ü Havvâ
Kanı ol enbiyâlar evliyâlar
Kanı ol etkıyâlar asfiyâlar (Alıcı ve Alıcı 2012: 54-55).
Kaynakça
Alıcı, Lütfi (2010). Halîlî-i Mar’aşî, Divançe ve Etvâr-ı Seb’a Tenkitli Metin-Tıpkıbasım. Kahramanmaraş: Ukde Yay.
Alıcı, Lütfi, G. Alıcı Tanıdır (2012). Halîlî-i Mar’aşî Ravzatü’l-Îmân Tenkitli Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Kahramanmaraş: Ukde Yay.
Alıcı, Lütfi (2021). Kahramanmaraşlı Divan Şairleri. İstanbul: Özge Yay.
Çiftçi, Cemil (2000). Maraşlı Şairler Yazarlar Âlimler. İstanbul: Kitabevi Yay.
Kırkıl, Harun (2005). Halîl Hayatı Eserleri ve Ravzatü'l-İmân İsimli Eserinin Metin Tetkiki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.
Serin, Muhittin (1998). “Hayreddîn Mar’aşî”. İslam Asiklopedisi. C. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
www.yazmalar.gov.tr [Erişim tarihi: 23.03.2022].
Atıf Bilgileri
Benzer Eserler
# | Madde | Yazar | Madde Yazarı | İşlem | ||
---|---|---|---|---|---|---|
1 | DİVÂNÇE (HALÎL-İ MAR'AŞÎ) | Halîlî, Halîl-i Mar’aşî | Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı |
Görüntüle | ||
2 | ETVÂR-I SEB'A (HALİLİ) | Halîlî, Halîl-i Mar’aşî | Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı |
Görüntüle | ||
3 | RİSÂLE-İ AHLÂK I-II (ŞEYH HACI HALÎL) | Şeyh Hacı Halîl | Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı |
Görüntüle | ||
4 | LÜBBÜ'N-NASÂYİH (HALÎL) | Halîl | Prof. Dr. Abdülmecit İSLAMOĞLU |
Görüntüle | ||
5 | RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) | İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi | Dr. Nuriye İnci |
Görüntüle | ||
6 | ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) | Mü'min | Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal |
Görüntüle | ||
7 | MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) | Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) | Doç. Dr. Nuran ÇETİN |
Görüntüle | ||
8 | TARİKATNÂME (SÜNBÜL) | Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi | Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK |
Görüntüle | ||
9 | ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) | Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî | Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK |
Görüntüle | ||
10 | ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) | Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî | Öğretmen Cemile Sağır |
Görüntüle | ||
11 | NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) | Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) | Öğretmen TALAT OLGUN |
Görüntüle | ||
12 | MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) | Yahyâ Bin Bahşî | Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur |
Görüntüle | ||
13 | MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle | ||
14 | TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) | Eroğlu Nûri | Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN |
Görüntüle |