RAVZATÜ'L-ÎMÂN (HALÎLÎ)
mesnevi
Halîlî, Halîl-i Mar’aşî (d. ?/? - ö. 998/1589-1590)

ISBN: 978-9944-237-87-1


16. asrın mutasavvıf şairlerinden Halveti mürşidi Halîlî-i Mar’aşî’ye ait mesnevi. Ravzatü’l- Îmân, dinî-tasavvufi didaktik bir mesnevidir. Bu sebeple mesnevi, sanat endişesinden uzak sade bir dille telif edilmiştir. Eser, aruzun 4 değişik kalıbıyla yazılmıştır. Mesnevinin giriş bölümü, mefâ’îlün/mefâ’îlün/fe’ûlün; konunun işlendiği bölüm, fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilün; hâtimetü’l-kitâbdan önce ibâdet-i ma’nevî başlıklı şiir, mefâ’îlün/mefâ’îlün/mefâ’îlün/mefâ’îlün ve hâtimetü’l-kitâb ise fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilâtün/fâ’ilün kalıbıyla yazılmıştır.  Toplam 1121 beyitten müteşekkil olan Ravzatü’l-Îmân, H 986 /M 1578 tarihinde yazılmıştır. Eserin son beytinde yazılış tarihi şöyle verilmektedir: “Oldı târîhi tokuz yüz seksen altıda tamâm (H 986/M 1578) / Ber-Resûl u âl u ashâbeş salât ü ve’s-selâm”.  Halîlî’nin Ravzatü’l-Îmân yazmaktan muradı insanlara faydalı olmak ve hayır dua ile anılmaktır. Mutasavvıf şair bu arzusunu şöyle ifade etmektedir: “Du’âyıla anılmakdur murâdum/Dahi hayrile yâd olmakdur adum // Du’âyıla Halîli eyleyen yâd/İki âlemde olsun gamdan âzâd // Du’â kılsa bana bir yâr-ı hem-râh/Garîk-ı bahr-i rahmet kılsun Allâh // Du’âma sıdkile kim dirse âmîn/Emîn eyle anı yâ Rabbi yarın". Halîlî-i Mar’aşî, mesnevisinin giriş kısmında eserin adının Ravzatü’l- Îmân, konusunun ise tasavvuf, ilm-i hâl ile nasihat olduğunu şöyle beyan etmektedir: "Kitâbun Ravzatü’l- Îmândur adı/İşit lafzı vü fehm eyle murâdı // Yazup şer’-i şerîf-i Mustafâdan/Beyân itdüm tarîk-ı muktedâdan // Sülûk u seyri icmâl üzre iy yâr/Kitâb içinde yazdum ol haberdâr". Halîlî’ye göre Ravzatü’l-Îmân’da konular her ne kadar kısa ve öz olarak anlatılmışsa da eser, mana bakımından oldukça muteberdir. Eser, muhtevası itibariyle bir hakikat gülşenidir ve bu gülşenin bağbanı da Hz. Peygamberdir. Her kim ki bu ravzaya girmeye talip ise Hz. Peygamberi kendisine rehber edinmelidir. “Egerçi zâhirâ bu muhtasardur/Velî ma’nâda gâyet mu’teberdür // Hakîkat gülşenidür kim tüter bû/Kokularsan beri gel müşg-i ter bu // Bu bâgun bâgubânı Mustafâdur/Mu’allâ vü müzekkâ müctebâdur // Dilersen ravzaya tâlib duhûli/Önünce reh-nümâ izle Resûli”

Ravzatü’l- Îmân’ın hem yurt dışı hem de yurt içi kütüphanelerinde birçok nüshaları bulunmaktadır. Eserin tespit edilebilen 4 yurt dışı 11 yurt içi nüshası vardır. Ravzatü’l- Îmân'ın görülen yurt içi nüshalarında varak, satır sayısı ve hat bakımından farklılıklar olduğu tespit edilmiştir. Ravzatü’l- Îmân’ın hem yurt içi hem de yurt dışı kütüphanelerinde birçok nüshasının bulunması esere zamanında rağbet edildiğini göstermektedir. Nitekim Halîlî de eserinin muhtasar olmakla birlikte mana bakımından muteber olduğunu söylemektedir. “Egerçi zâhirâ bu muhtasardur/Velî ma’nâda gâyet mu’teberdür ”.

Harun Kırkıl tarafından Halîl Hayatı Eserleri ve Ravzatü'l-İman İsimli Eserinin Metin Tetkiki adı ile yüksek lisans tezi hazırlanmıştır (2005). Ayrıca Halîlî-i Mar’aşî’nin Ravzatü’l- Îmân adlı mesnevisi Lütfi Alıcı ve Gülcan Alıcı tarafından, Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Emanet Hazinesi, TY., Nu.: 1486; Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi, Revan, TY., Nu.: 613; Trabzon İl Halk Kütüphanesi TY. Nu.: 496 ve Millet Kütüphanesi, Ali Emiri, TY., Nu.: 868 nüshaları kullanılarak tenkitli metin olarak neşredilmiştir (Alıcı ve Alıcı 2012). 

Şairin biyografisi için bk.: “Halîlî, Halîl-i Mar’aşî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/halili-halili-marasi

Eserden Örnekler


1

Çü bildün bu cihânda kimse kalmaz

Gidenler haşre dek bir dahi gelmez

Gelen geçer konan göçer bu yurda

Yaragun gör budur âdet bu yirde

Kanı ol seyyid-i evlâd-ı Âdem

O kalaydı cihânda kalsa âdem

Kanı ol mâl u mülk ıssı Süleymân

Dağıtdı tâc u tahtın bâd-ı devrân

Kanı ol Hazret-i Mûsâ-yı dânâ

Kelîmu’llâh idi ber-Tûr-ı Sînâ

Kanı ol Hazret-i Dâvud-ı magmûm

Ki iderdi elinde âheni mûm

Kanı ol hüsn ilinün mâhı Yûsuf

Azîz-i Mısr ilinün şâhı Yûsuf

Kanı ol Hazret-i Ya’kûb-ı mahzûn

Ki olmışidi anun gözleri pür-hûn

Kanı ol Hazret-i Eyyûb-ı sâbir

Yidi kurtlar niçe yıl oldı şâkir

Halîlu’llâh kanı ey yâr-ı dindâr

Ana Nemrûd odı olmışdı gülzâr

Kanı Yûnus kanı İshâk u Yahyâ

Kanı Nûh u kanı Âdem ü Havvâ

Kanı ol enbiyâlar evliyâlar

Kanı ol etkıyâlar asfiyâlar   (Alıcı ve Alıcı 2012: 54-55).

Kaynakça


Alıcı, Lütfi (2010). Halîlî-i Mar’aşî, Divançe ve Etvâr-ı Seb’a Tenkitli Metin-Tıpkıbasım. Kahramanmaraş: Ukde Yay.

Alıcı, Lütfi, G. Alıcı Tanıdır (2012). Halîlî-i Mar’aşî Ravzatü’l-Îmân Tenkitli Metin-Sözlük-Tıpkıbasım. Kahramanmaraş: Ukde Yay.

Alıcı, Lütfi (2021). Kahramanmaraşlı Divan Şairleri. İstanbul: Özge Yay.

Çiftçi, Cemil (2000). Maraşlı Şairler Yazarlar Âlimler. İstanbul: Kitabevi Yay.

Kırkıl, Harun (2005). Halîl Hayatı Eserleri ve Ravzatü'l-İmân İsimli Eserinin Metin Tetkiki. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul. Marmara Üniversitesi.

Serin, Muhittin (1998). “Hayreddîn Mar’aşî”. İslam Asiklopedisi. C. 17. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.

www.yazmalar.gov.tr [Erişim tarihi: 23.03.2022].

Atıf Bilgileri


Alıcı, Lütfi. "RAVZATÜ'L-ÎMÂN (HALÎLÎ)". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ravzatu-l-iman-halili. [Erişim Tarihi: 24 Kasım 2024].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 DİVÂNÇE (HALÎL-İ MAR'AŞÎ) Halîlî, Halîl-i Mar’aşî Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı
Görüntüle
2 ETVÂR-I SEB'A (HALİLİ) Halîlî, Halîl-i Mar’aşî Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı
Görüntüle
3 RİSÂLE-İ AHLÂK I-II (ŞEYH HACI HALÎL) Şeyh Hacı Halîl Dr. Öğr. Üyesi Lütfi Alıcı
Görüntüle
4 LÜBBÜ'N-NASÂYİH (HALÎL) Halîl Prof. Dr. Abdülmecit İSLAMOĞLU
Görüntüle
5 RİSALE-İ TEVHÎDİYYE (İLÂHÎ) İlâhî, Şeyh Ahmed İlâhî Efendi Dr. Nuriye İnci
Görüntüle
6 ÂDÂB-I MES'ÛDÎ'YE HÂŞİYE (MÜ'MİN) Mü'min Prof. Dr. Mehmet Fatih Köksal
Görüntüle
7 MEVÂHİBÜ’L-HALLAK FÎ MERATİBİ'L-AHLÂK (NİŞÂNÎ) Koca Nişancızâde Celâlzâde Tevkii Mustafa Çelebi Efendi (ö. 975/1567) Doç. Dr. Nuran ÇETİN
Görüntüle
8 TARİKATNÂME (SÜNBÜL) Sünbül, Şeyh Yusuf Sünbül Sinan Efendi Araş. Gör. Dr. MUHAMMET AKİF TİYEK
Görüntüle
9 ER-RIHLETÜ’S-SENİYYE VE’L-VASIYYETÜ’L-BEHİYYE Lİ’L-FUKARÂİ’L-HALVETİYYE (ŞÂH VELÎ AYINTÂBÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Prof. Dr. Ali ÖZTÜRK
Görüntüle
10 ETVÂR-I SEB‘A (ŞÂH VELÎ AYINTABÎ) Şâh Velî Ayıntâbî, Askerî Öğretmen Cemile Sağır
Görüntüle
11 NAKDÜ'L-HÂTIR (ŞEMSÎ) Şemsî, Şemseddîn Sivasî (D. 926/1520 - Ö. 1006/1597) Öğretmen TALAT OLGUN
Görüntüle
12 MENÂKIB-I EMÎR SULTÂN/MENÂKIB-I CEVÂHİR ( YAHYÂ BİN BAHŞÎ) Yahyâ Bin Bahşî Dr. Öğr. Üyesi abdullah uğur
Görüntüle
13 MİRÂTÜ’L-ÂŞIKÎN (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle
14 TASAVVUF Bİ’T- TARİKAT (EROĞLU NÛRİ) Eroğlu Nûri Doç. Dr. FİDAN ÇERİKAN
Görüntüle