RAVZATÜ'L-ENFÜS Fİ'T-TÂRÎH
tarih, coğrafya ve siyasetname türünde eser
Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi (d. 1133/1721 - ö. 1178/1764-1765)

ISBN: 978-9944-237-87-1


Şehrî-zâde Ahmed bin Müzehhib Saʿîd’in (d. 1133/1721 - ö. 1178/1764-1765) Kâtib Çelebi’nin coğrafya ilmine dair önemli eserlerinden biri olan Cihânnümâ’ya ikinci cild olacak şekilde, 1 Rebîʿülâhır 1153/26 Haziran 1740 tarihinde kaleme almaya başladığı eseri. Bilinen tek nüshası Almanya Milli Kütüphanesi Türkçe Yazmalar koleksiyonu Staatsbibliothek zu Berlin-Preußischer Kulturbesitz, Ms. or. fol. 3336 nr’da bulunan Ravzatü’l-Enfüs fi’t-Târîh, bir mukaddime, yedi makale ve pek çok sayıdaki fasıldan müteşekkildir.

Eserin mukaddime kısmında İklîm-i Rûm’u (Rumeli eyaletini) ele alan müellif ilk makalede Kostantaniyye şehri, surun inşası, fethin başlangıcı, camiler, Ebâ Eyyûbi Ensârî ve semtle ilgili bilgiler, İstanbul’un nahiyeleri ve Üsküdar’ın tarihî ve coğrafî özellikleri gibi bazı konulardan bahsetmektedir. İki fasıldan oluşan ikinci makalenin konusu coğrafyadan ziyade siyaset sanatına evrilirken üçüncü makale teşkilat tarihi bakımından ehemmiyet arz eden divan mevzusunu içermektedir. Dördüncü makalede fetva rütbesinin yüceliği, kadılık makamının hilâfet tahtında dinî bir vazife olduğu, imamet, hitabet ve nâiblik görevini beyan etmektedir. Devamla beşinci ve akabindeki makalede hilafete mahsus ve saltanat için gereken bazı hususlar ve hükümdarlık alametlerini konu edinen eser, son makalede geçen derya kapudanlığı denilen makama ilişkin bilgi ile sona ermektedir. Şehrîzâde eserini yazarken yer yer Kâtib Çelebi’nin Düstûrü’l-Ameli’ni, İbn Hammâd’ın eseri ve Cenâbî Târîhi’ni, Belînâs, İdrîs-i Bitlisî  ve Azîz Efendi Târîhi’ni kaynak olarak kullanmıştır.

Nurten Sevinç, doktora tezinde (2020: 49-55) hakkında bilgi verdiği Ravzatü’l-Enfüs fi’t-Târîh'i yayına hazırlamaktadır.

Müellifin biyografisi için bk. "Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/said-sehrizade-mehmed-efendi

Eserden Örnekler


Li-nâmıkihi

Târîh

Ey Saʿîd yek-pâre târîh düşdü bu mısraʿ ana

Mühr-i adlî Ahmed alup eyledi bîʿat umûm

Nesr: Mercûdur ki, bu kitâba nazar-ı şerîfleri taʿalluk eylediği hînde bu bendelerin hılʿat-ı keremleriyle şâd u handân buyuralar.

Hafî olmaya ki, bu kitâb bir mukaddime ve niçe makâle ve niçe faslı müştemildir.

Mukaddime: İklîm-i Rûm beyânındadır. Hafî olmaya ki, Takvîmü’l-Büldân'da Rûm’un hadd-i garbîsi Halic-i Kostantaniyye’dir ve hadd-i cenûbîsi bahr-ı Rûm ve Şâm ve hadd-i şarkîsi Ermeniyye ve cânib-i şimâlîsi Karadeniz’e olmak üzre mezkûr ve bilâd-ı Rûm Anadolu ve Karaman ve Sivas vilâyetlerine mahsûs ve maksûr olmak gösterilüp Rûm bin İyaz bin İshak tesmiye olunan tâ'ife-i Rûm anın evlâdıdır dinilmiş. Kâtib Çelebi dahi bu kavli alup lâkin Melikü’l-Müeyyed bu bâbda maʿzûrdur. Zîrâ anın zemânında henüz bilâd-ı Rûm ehl-i İslâm künhi ile maʿlûm olmamış idi deyü zikr itmişdir. (Şehrî-zâde Mehmed Sa'îd [yz]: 4b-5a).

Kaynakça


Şehrî-zâde Mehmed Sa'îd (yz). Ravzatü’l-Enfüs fi’t-Târîh. Staatsbibliothek zu Berlin-Preußischer Kulturbesitz, Ms. or. fol. 3336.

Sevinç, Nurten (2020). Şehrîzâde Mehmed Said ve Kurretü’l-Ebsâr (Târîh-i Nevpeydâ) Adlı Eseri: Tahlil ve Metin. Doktora Tezi. İstanbul: Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.

Atıf Bilgileri


SEVİNÇ, Nurten. "RAVZATÜ'L-ENFÜS Fİ'T-TÂRÎH". Türk Edebiyatı Eserler Sözlüğü, http://tees.yesevi.edu.tr/madde-detay/ravzatu-l-enfus-fi-t-tarih-tees-1774. [Erişim Tarihi: 09 Mayıs 2025].


Benzer Eserler

# Madde Yazar Madde Yazarı İşlem
1 KURRETÜ’L-EBSÂR / TÂRÎH-İ NEV-PEYDÂ Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
2 HEŞT BEHİŞT FÎ TÂRÎHİ KOSTANTİNİYYE Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
3 LÜBBÜ'T-TEVÂRÎH (SA'ÎD) Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
4 TUHFETÜ'L-MUSTAFÂVİYYE FÎ BEYÂNİ AHVÂLİ KABUDÂNÂTİ'D-DEVLETİ'L-ALİYYETİ'L-OSMÂNİYYE Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Öğr. Üyesi DAVUT ADLIĞ
Görüntüle
5 ZÜBDETÜ'L-AHBÂR EL-MÜTA'ALLİKA Bİ'L-BİHÂR Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
6 MAHZENÜ'S-SAFÂ KENZ-İ DÜRER-İ ZİKR-İ ŞU'ARÂ Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Prof. Dr. Ersen ERSOY
Görüntüle
7 GÜL-İ ZÎBÂ Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
8 GÜLŞEN-İ MÜLÛK Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
9 METNÜ'T-TEVÂRÎH Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
10 TÂCÜ’L-KAVÂNÎN Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
11 ZÜBDETÜ'T-TEVÂRÎH (SA'ÎD) Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Nurten SEVİNÇ
Görüntüle
12 TÂRÎH-İ DÜVEL VE MÜLÛK Sa'îd, Şehrî-zâde Mehmed Efendi Dr. Öğr. Üyesi DAVUT ADLIĞ
Görüntüle
13 MANZÛME-İ DURÛB-I EMSÂL (HIFZÎ) Hıfzî Dr. Öğr. Üyesi BAHANUR ÖZKAN BAHAR
Görüntüle
14 NA'T MECMÛ'ASI (HÜSEYİN AYVANSARÂYÎ) (Rıfat Kütük Şahsi Kütüphanesi) Ayvansarâyî, Hâfız Hüseyin Diğer Aybala Sena KÜTÜK
Görüntüle
15 DÎVÂN (KESBÎ /KİSBÎ) Kesbî/Kisbî, Kesbî Mehmed Efendi ismail Aksoyak
Görüntüle
16 TERCÜME-İ DURÛB-I EMSÂL-İ ARABİYYE (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullah Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
17 TERCÜME-İ LUTFU'T-TEDBÎR fî SİYÂSÂTİ'L-MÜLÛK (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
18 TERCÜME-İ EL-BERKU’L-YEMÂNÎ FÎ FETHİ’L-OSMÂNÎ (KUDSÎ, ABDULLÂH EFENDİ) Kudsî, Abdullâh Efendi Prof. Dr. Sadık Yazar
Görüntüle
19 DÎVÂN (TEKİRDAĞLI AHMED LÜTFÎ) Lütfî, Ahmed Lütfî Efendi Diğer Ahmet Serdar Erkan
Görüntüle
20 MÜSTEVCEBÜ’L-HALÂS FÎ TEFSÎR-İ SÛRETİ’L-İHLÂS (TÂHİR, MEKKÎ-ZÂDE MEHMED) Tâhir, Mekkî-zâde Mehmed Tâhir Efendi (?/? – ö. 1128/1716) Dr. Öğr. Üyesi Oğuzhan UZUN
Görüntüle
21 AHSENÜ'L-HABER MİN KELÂMİ SEYYİDİ'L-BEŞER (VÂSIF, ŞA'BÂN-ZÂDE ABDULLÂH VÂSIF ÇELEBİ) Vâsıf, Şa'bân-zâde Abdullâh Vâsıf Çelebi Diğer Nükran ERBAŞ
Dr. Öğr. Üyesi Muhammed İkbâl Güler
Görüntüle
22 DÎVÂNÇE (ABDÎ / VASSÂF) Abdî (Vassâf), Abdullâh Efendi Prof. Dr. İbrahim Halil Tuğluk
Görüntüle