Karaçelebi-zâde Abdülazîz Efendi’nin, Hz. Adem’in yaratılışı ile 1058/1648 yılı arasını kapsayan tarih kitabı Ravzatü'l-Ebrâr adlı eserine yazdığı zeyl. Bu eser, aynı zamanda müellifin de hayatının son 10 yılına tekabül eden 1058/1648-1068/1658 yılları arasında geçen siyasi hadiseleri işlemektedir.

Her yılın ayrı bir bölüm olarak düzenlendiği eserde toplam 11 bölüm mevcuttur. Olaylar anlatıldıktan sonra genellikle olayın hangi ayda yaşandığı da belirtilir. Bölümlerde bahsedilen, Nevzat Kaya’nın dikkat çektiği konulardan belli başlıları şunlardır: 1058/1648 yılının anlatıldığı birinci bölümde Sultan İbrahim’in tahttan indirilip idam edilmesi, IV. Murad’ın tahta çıkması ve müellifin Valide Kösem Sultan ile yaşadığı anlaşmazlıklara yer verilir. İkinci bölümde (1059/1649) Sadrazam Sofu Mehmed Paşa’nın donanmasının bozguna uğraması nedeniyle görevden azli ve öldürülmesi, Nemçe elçisinin İstanbul’a gelmesi, müellifin fetva payesi alması ve IV. Mehmed’in sünnet düğünü anlatılır. Üçüncü bölümde (1060/1650) Girit ve Adalar bölgesinde yapılan savaşlar, Kalgay Sultanı’nın Boğdan’ı yağmalaması işlenir. Dördüncü bölümde (1061/1650-51) müellifin şeyhülislam oluşu ve unutulan adetleri canlandırması, vakıflara çekidüzen vermesi, İstanbul halkının ayaklanarak saraya yürümesi, Valide Sultan’ın ve Bektaş Ağa’nın katledilmesi, Abdülazîz Efendi’nin sürgüne gönderilmesi anlatılır. Beşinci bölümde (1062/1651-52) Silahdar Mustafa Ağa’nın vezir olmasından, müellifin sürgünden affedilip Bursa’ya gelmesine izin verilmesinden, Şeyhülislam Ebu Said Efendi ile arasında geçenlerden ve Karadeniz’deki eşkıya faaliyetlerinden bahsedilir. Altıncı bölümde (1063/1652-53), Venedik elçisinin Silivri’ye sürülmesinden, Sadrazam Tarhuncu Mehmed Paşa’nın katlinden, Kaptan Derviş Mehmed Paşa’nın sadrazam olmasından ve Ege’deki savaşlardan bahsedilir. Yedinci bölümde (1064/1653-54) Kara Murad Paşa komutasındaki donanmanın Ege’de Venediklilere verdirdikleri kayıplar ve Girit civarındaki savaşlar anlatılır. Sekizinci bölümde (1065/1654-55) mansıplarının alenen satılması, kadıların bu duruma engel olamaması, taşradan gelen şikayetlerin dikkate alınmaması en dikkat çekici olaylardandır. Dokuzuncu bölümde (1066/1655-56) mansıpların sıkça el değiştirmesi, mâlî sıkıntıların yaşanması, israfın artması, Çınar Vakası, Köprülü Mehmed Paşa’nın sadrazam olması işlenir. Onuncu bölümde (1067/1656-57) Köprülü Mehmed Paşa donanmasının Venediklileri yenmesi üzerine payitahtta ve bazı eyaletlerde şenlikler düzenlenmesine ve Bozcaada'nın geri alınmasına yer verilir. 1068/1657-58 yılının anlatıldığı son bölümde ise IV. Mehmed’in Edirne’ye gitmesi ve Limni adasının tekrar ele geçirilmesi anlatılır (Kara Çelebizâde 2003: LXXV-LXXVII).

Abdülazîz Efendi bu dönemde yaşanan hadiselerin ya bizzat odağı ya da yakinen şahidi olduğu, bazen de güvenilir şahitlerden duyduklarını aktardığı için eseri Na‘îmâ, Abdî Paşa ve Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa gibi müverrihlerin sıkça başvurduğu birinci elden bir kaynak olmuştur (Kara Çelebizâde 2003: XXXV, LXXIX). Bu 10 yıllık süreçte Abdülazîz Efendi’nin önce Valide Sultan’la yaşadığı anlaşmazlıkları, sonra fetva payesi alması, şeyhülislam olması, bu süreçteki icraatları, şeyhülislamlıktan azli, sürgüne gönderilmesi, aylar süren hastalığı ve hastalıktan kurtulması gibi hayatına dair pek çok bilgi vermesi nedeniyle kısmen bir hatırat ya da otobiyografi olarak da değerlendirilebilir. Kendi hayatıyla ilgili olmayan kısımlarda, bahsettiği olaylar ve kişiler hakkında öznel yorumlarda bulunması da eserin bu yönlerini destekleyecek niteliktedir.

Eser, Nevzat Kaya tarafından önce doktora tezi olarak çalışılmış (1990), bu çalışma daha sonra neşredilmiştir (2003).

Müellifin biyografisi için bkz. "Azîzî, Karaçelebi-zâde Abdülaziz Efendi". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/azizi-abdulaziz