Kâmil Harezmî’nin Farsçadan Özbek diline aktardığı eser. Ra’nâ ve Zîbâ adlı çeviri 17.yüzyılda yaşamış Türkmen asıllı Berhurdâr b. Mahmûd Türkmân Ferâhî’nin Mahbûbu’l-kulûb adlı eserinin hatimesinde yer alan ve halk arasında çok tutulduğundan, eserden ayrı basılan bölümüdür (Bombay 1304). Ra’nâ ve Zîbâ, Mahbûbu’l-Kulûb’dan daha sade bir üslupla yazılmıştır. Berhurdâr, İsfahan’da, dostlarından birinin teklifi üzerine meclislerde anlatılan hikâyeleri bir mecmuada toplamaya başlamış, önce Ra’nâ ve Zîba olarak adlandırdığı bu mecmuaya zamanla sayıları 400’ü bulan kıssalar eklemiştir. Bir süre Herat ve Meşhed’de ikamet eden Mümtâz daha sonra gittiği Ulkay-Dürûn’da Safevi Şahı I. Abbas’ın 1626’da tayin ettiği Menûçihr’e üç yıl münşilik yapmış, çevredeki bir kabilenin şehre saldırısı sonucu Herat’a dönmüştür. Bu saldırı sırasında, yazdığı eser kaybolmuştur. Herat’ta çalışmasını tekrar kaleme almaya karar vererek Şemse ve Kahkaha adlı hikâyeyi yazıp Vali Safî Kulı Şamlû’ya ithaf etmiştir. Burada çıkan karışıklıklar nedeniyle Habûşân’a geçmiş ve aklında kalanlara yeni hikâyeler ekleyerek eserini yazmaya başlamıştır.

Mahbûbu’l-kulûb adını verdiği bu yeni çalışma bir önsöz, beş bab (tevazu, hüsn-i hulk, teslim, musâhabe ve sehâvet) ve bir hatimeden oluşmaktadır. Ağır bir dille yazılan eser üçüncü bölümdeki hikâyelerden birinin ismi olan Şemse ve Kahkaha adıyla da tanınmaktadır. Eserin tamamı daha sonra yayımlanmıştır (Tahran 1322). Son neşri (Tahran 1373) Dâsitânhâ-yı Mahbûbu’l-Kulûb adıyla Ali Rıza Zekâvetî tarafından gerçekleştirilmiştir (Atalay 2020: 560).

Şairin biyografisi için bk. “Kâmil, Harezmî”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/kamil-harezmi