Nevres'in beşerî aşkı işlediği çift kahramanlı bir aşk hikayesi olan mesnevisi. Baş ve son tarafında noksanlıklar bulunan, kaybolup gider endişesiyle Ziyâ Paşa tarafından Dîvân'a dâhil edilen Perî ile Civân (Kaya 2017: 623-657), mevcut hâliyle 532 beyitlik bir mesnevi, daha doğrusu bir mesnevîden elde kalan kısımdır. Aruzun hezec bahrinin “mef‘ûlü mefâ‘ilün fe‘ûlün” kalıbıyla yazılmış olan eserde sırasıyla şu beş fasıl bulunmaktadır: “Bu mebhas, Civân’ın Nâmver vâsıtasıyla ma‘şûkası olan Perî’ye nâme göndermesi beyânındadır (b. 1-140)”, “Bu mebhas, Perî’nin dâye Mihribân’a keşf-i hâl etmesi ve dâyenin dahi ba‘zı mertebe-i nushdan sonra Perî’ye rûy-ı muvâfakat göstermesi beyânındadır (b. 141-259)”, “Bu mebhas, dâye Mihribân’ın Perî’ye teselli vermesi beyânındadır (b. 260-279)”, “Hitâb-ı Sâkî (b. 280-310)”, “Bu mebhas, Perî’nin hâb-ı hasretden uyanıp yıldızlarla sühan-gûy ve Mihribân ile derd-i firâka çâre-cûy olduğu beyânındadır (b. 311-532)” (Kaya 2017: 239-240).

Mevcut kısımdan hareketle mesnevide konu olarak klâsik çerçevede beşerî bir aşk hikâyesinin işlendiğini, bir diğer ifadeyle eserde Perî ile Civân adlı iki gencin aşklarının konu edildiğini söylemek mümkündür. Zaten şair de eserin “Hitâb-ı Sâkî” faslında geçen bir beytinde, “İtmâm edeyim kitâb-ı aşkı/Defter kılayım hesâb-ı aşkı” (b. 309) diyerek aşk konulu bir eser yazdığını belirtir (Kaya 2017: 243). Yine mevcut kısımda hikâyenin şahıs kadrosu hakkında ayrıntılı bilgi verilmemiş, Perî’nin bir şâh kızı, Civân’ın fakir bir genç, Mihribân’ın Perî’nin dayesi, Nâmver’in ise Perî’nin diyarından olduğu bilgisi ile yetinilmiştir. Eserin zamanı belirsiz olup hikâyenin geçtiği yer de daha ziyade Perî’nin sarayıdır (Kaya 2017: 259-260).

Nevres’in bu mesnevîsi, gelenekte örnekleri çokça görülen beşerî aşk hikâyelerinden biridir ve sadece kahramanlarının isimleri bakımından yenidir. Bununla birlikte eserde, bilhassa kahramanların psikolojik hâllerine dair hayli etkileyici tasvir ve tahlillere yer verildiği görülmektedir. Mesnevide iki gencin aşkı dile getirilirken kullanılan bazı ifadeler şairin hayatıyla paralellik göstermektedir. Civân’ın Perî’ye yazdığı mektupta dile getirdiği bazı hususlar âdeta Nevres’in hayatını anlatır gibidir. Mesela Civân’ın sevgiliden ayrı kalmasına feleğin, başka birilerinin yol açtığı, kendi arzusu ile sevgilinin bulunduğu diyarı terk etmesinin mümkün olmadığı, buna mecbur kaldığı hususu ile Nevres’in uğradığı iftira ve haksızlıklar karşısında sevgili ve dostlarından ayrı düşmesine yol açması arasında paralellik bulunmaktadır. Yine Civân’ın “Ayrılığa tahammül etmeye çalışırım; ama başkalarının dedikodularından ve bunların seni etkilemesinden, bana olan sevginin azalmasına yol açmasından endişe ederim.” tarzındaki ifadeleri ile aynı zamanda hamisi olan bazı dostlarının kulağına giden birtakım dedikodulardan şairin duyduğu endişeler arasında da benzerlik vardır. Bunun gibi hususlardan ötürü Nevres’in, bu eserini sadece Perî ile Civân adlı iki hayalî şahsın aşklarını anlatmak için değil, aynı zamanda kendisinin ve kırmaya çok çekindiği bir dost veya sevgilinin hikâyesini anlatmak için kurgulamış olması da mümkündür(Kaya 2017: 251-252).

Eserin mevcut kısmının beşinci ve de son faslı, ağırlıklı olarak iki âşığın vuslatına ayrılmıştır. İki sevgilinin vuslatını ayrıntılı ve de hayli başarılı bir şekilde tasvir eden şair, bu kısımda da sâki-nâme özelliği gösteren beyitlere yer vermiştir. Yine bu fasılda, iki sevgilinin vuslatı çerçevesinde ünlü âşıkların anılması ve bir tür âşıklar geçidine yer verilmesi de dikkat çekicidir. Nevres, mesnevisinin içine geleneksel aşk kahramanlarını serpiştirmekle hem kendi kahramanlarının özgünlüğünü, hem geleneksel birikimden yeterince haberdar olduğunu, hem de geleneğe bağlı kaldığını vurgulamış olmalıdır.  

Bu tür mesnevilerde vuslatın gerçekleşmesi genellikle eserin sonlarına doğru olur. Perî ile Civân’da ise vuslat gerçekleşmesine rağmen tekrar ayrılık olmuş ve yeni bir vuslat için bir nevi kapı aralanmıştır; zira Perî evine dönmüş, yine hasret ve ayrılıkla baş başa kalmıştır. Dolayısıyla eserin mevcut bölümünde, kısmî bir mutlu sonun yaşandığı görülmekte, asıl finalin ise noksan olan bölümde yaşanmış olabileceği değerlendirilmektedir. Bir diğer ifadeyle sevenlerin tekrar ayrılması, eserin bir miktar daha süreceğini ve yeni maceraların eklenmiş olabileceğini düşündürtmektedir (Kaya 2017: 253).

Şairin biyografisi için bk. "Nevres, Osman Nevres". Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/nevres-osman-nevres